بررسي انطباق نظريه مردم‌سالاري ديني و دموکراسي
فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، سال شانزدهم، شماره ۴، پياپی ۶۴، زمستان ۱۳۹۴؛ صفحات ۲۹-۵۰
چکیده
نظريه مردم‌سالاري ديني و به تعبيري مدل حکومتي جمهوري اسلامي چه نسبتي با «دموکراسي» دارد: منطبق است، متباين است يا هم‌زمان داراي وجوه مشترک و متباين است؟ نظريه ليبرال دموکراسي براساس نوعي خودآييني بنا شده است و به ارزش پيشيني توجه کمتري دارد؛ در حالي که نظريه مردم‌سالاري ديني اساساً يک راه براي تحقق سلسله ارزش‌هاي پيشيني ديگر است.
«آزادي از چه» و «آزادي براي چه» مهم‌ترين رکن اختلافي بين دو منشأ حکومتي مبتني بر آزادي و دين است. بر اين اساس بعضي نتيجه گرفته‌اند که دموکراسي نمي‌تواند رهيافت قابل قبولي براي نظام‌هاي ديني باشد. در عين حال کم نيستند کساني که معتقدند دموکراسي مي‌تواند فصل مشترک نظام‌هاي مبتني بر مراجعه به آراي شهروندان باشد؛ چه اين مراجعه به آرا وسيله‌اي براي يک هدف متعالي باشد يا خود متعالي شمرده شود. در اين ميان برخي از نظريه‌پردازان گفته‌اند دموکراسي نقطه آغاز عرفي شدن حکومت‌هاي ديني است. اينها گرچه خواسته‌اند دين و دموکراسي را دو مقوله متباين معرفي نمايند ناخواسته به امکان اجتماع اين دو حکم کرده‌اند.
واژگان کلیدی
دموکراسي ديني، مردم‌سالاري ديني، دموکراسي، آزادي
عنوان مقاله [English]
The Compliance of the theory of religious
democracy with democracy
نویسنده [English]
Saadollah Zarei
چکیده [English]
Abstract
What kind of relationship is there between “democracy” and “theory of religious democracy” and in a sense, government model of Islamic Republic? Are they match, contradictory, or at the same time have the common and contradictory aspects? The theory of liberal democracy has been established based on a kind of autonomy and pay less attention to the priori values, while the theory of religious democracy basically is a way to realize other series of priori values.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Religious Democracy, Democracy, Freedom
عنوان مقاله [العربية]
الدراسة التطبيقية لنظرية الجمهورية
الدينية والديمقراطية
چکیده [العربية]
المخلص
ما هي علاقة نظرية الديمقراطية الدينية وبعبارة أخرى، نموذج حكم الجمهورية الإسلامية بـ”الديمقراطية”: أهما متطابقتان أو متناقضتان، أم لهما أوجه الشبه والاختلاف في نفس الوقت؟ تستند نظرية الديمقراطية الليبرالية إلى نوع من الحكم الذاتي، وتولي انتباهاً أقل إلى القيمة المسبقة؛ في حين أن نظرية الديمقراطية الدينية هي في الأساس وسيلةٌ لتحقيق مجموعة من القيم المسبقة الأخری.
“الحرية من ماذا” و”الحرية من أجل ماذا”، هما أهم العناصر المختلف عليها بين مصدري الحكومة القائمين على الحرية والدين. وفقاً لذلك، فقد استنتج البعض أن الديمقراطية لا يمكن أن تكون نهجاً مقبولاً للنظم الدينية. ومع ذلك، فإن کثيرين يعتقدون أن الديمقراطية يمكن أن تكون القاسم المشترك للنظم القائمة علی الرجوع إلى أصوات المواطنين؛ سواء کان هذا الرجوع إلی الأصوات سبيلاً لهدف سامٍ، أو عُدَّ هو ذاته سامياً.
في هذه الأثناء، قال بعض المنظرين إن الديمقراطية هي نقطة بداية علمنة الحكومات الدينية.و على الرغم من أن هؤلاء أرادوا تعريف الدين والديمقراطية بأنهما مقولتان متناقضان، ولکنهم حکموا لاإرادياً بإمکانية الجمع بينهما.
الكلمات المفتاحية
الديمقراطية الدينية، الجمهورية الدينية، الديمقراطية، الحرية
ـ ارمه، گي (۱۳۷۶)، فرهنگ دموکراسي، ترجمه ثابت‌فر، تهران: انتشارات ققنوس.
ـ استاینورت، دانیل و برنارد زاند (۲۰۰۸)، «آیا مردم‌سالاری دینی هم وجود دارد؟»، ترجمه علی‌محمد طباطبایی، گفتمان وردپرس، ۱۷ سپتامبر ۲۰۰۸: goftman.wordpress.com
ـ امام خميني (۱۳۶۵)، صحيفه نور، ج ۵، انتشارات عروج.
ـ امام خميني (۱۳۷۳)، کشف الاسرار، بي‌جا، نشر ظفر.
ـ انصاری، مسعود (۱۳۸۴)، دموکراسی گفت‌وگویی، تهران: نشر مرکز.
ـ برلین، آیزایا (۱۳۶۸)، چهار مقاله، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: خوارزمی.
– برلین، آیزایا (۱۳۷۳)، در جست‌وجوی آزادی، ترجمه خجسته کیا، تهران: نشر گفتار.
ـ بوردو (۱۳۷۸)، ليبراليسم، ترجمه عبدالوهاب احمدي، تهران: نشر ني.
ـ پالمر، رابرت روزل (۱۳۴۰)، تاریخ جهان نو، ترجمه ابوالقاسم طاهری، ج ۱، تهران: امیرکبیر.
ـ رورتی، ریچارد (۱۳۸۲)، اولویت دموکراسی بر فلسفه، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
ـ رورتی، ریچارد (۱۳۸۳)، «دین یعنی ختم گفت‌وگو»، ترجمه مسعود خیرخواه، ناقد، س اول، ش ۳، خرداد و مرداد.
ـ سیسک، تیمونی (۱۳۷۹)، اسلام و دموکراسی: دین، سیاست و قدرت در خاورمیانه، ترجمه شعبانعلی بهرامپور و حسن محدثی، تهران: نشر نی.
ـ شریعتمداری، حمیدرضا (۱۳۸۲)، سکولاریزم در جهان عرب، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
ـ شومپیتر، جوزف (۱۳۷۵)، کاپیتالیسم، سوسیالیسم و دموکراسی، ترجمه حسن منصور، تهران: نشر مرکز.
ـ غنی‌نژاد، موسی، (۱۳۷۷)، جامعه مدنی، آزادی، اقتصاد و سیاست، تهران: طرح نو.
ـ کيمليکا، ويل (۱۳۹۳)، دو مدل کثرت‌گرايي و تساهل در تساهل، تهران: انتشارات مطالعات راهبردي.
ـ گاردینر، مایکل (۱۳۸۱)، «تخیل معمولی باختین»، ترجمه یوسف اباذری، ارغنون، ش ۲۰، تابستان.
ـ لوئیس، برنارد (۱۳۸۵)، دموکراسی در خاورمیانه، ترجمه محمدحسین باقی، سایت مرکز تحقیقات استراتژیک.
ـ لیپسِت، سیمور مارتین و دیگران (۱۳۸۳)، دایره‌المعارف دموکراسی، گروهی از مترجمان زیر نظر کامران فانی، ج اول، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
ـ محمودي، سيد علي (۱۳۷۶)، عدالت و آزادي، تهران: مؤسسه انديشه معاصر.
ـ مطهري، مرتضي (۱۳۷۸)، پيرامون انقلاب اسلامي، قم: انتشارات صدر.
ـ. هابرماس، یورگن (۱۳۸۴)، جهانی شدن و آینده دموکراسی: منظومه پساملی، ترجمه کمال پولادی، چ۳، تهران: نشر مرکز.
منابع لاتين
– Dunn, John (1986), Western Political Theory in the Face of the Future, Newyork: Cambridge University Press.
– Gardbaum, Stephen (1996), Liberalism, Autonomy and Moral Conflict, Stanford Law Review.
– Tessler, M. (2002), “Do Islamic Orientations Influence Attitudes toward Democracy in the Arab World? Evidence from Egypt, Jordan, Morocco, And Algeria”, International Journal of Comparative Sociology.
– Waldron, Germy (1987), Dignity, Rank and Rights University of California, Berkeley.
