چکیده
عربستان يك قدرت منطقه‌اي است و سياست خارجي آن از سطوح داخلي، منطقه‌اي و ساختاري يا فرامنطقه‌اي اثر مي‌پذيرد. ناسازواری‌های مناسبات کنونی قدرت در این کشور (عدول از رویکرد سنتی واگذاری قدرت)، کانون قدرت و سیاست را تحت تأثير قرار داده که این امر، گویای فصل جدیدی از مسائل امنیتی در عربستان و منطقه خواهد بود؛ به‌طوری‌که تبارشناسی سیاست خارجی عربستان سعودي علاوه بر شناخت متغیرهای داخلی به علم و آگاهی از نقش این کشور در معادلات منطقه‌اي، سازمان‌ها و ائتلاف‌هایی نیاز دارد که در آن عضویت دارد و سازمان همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب در زمره این بررسی‌ها هستند. در واقع این پژوهش به‌دنبال بررسی نقش محمد بن سلمان در صورت تحقق سناریوی احتمالی پادشاهی او در عربستان و منطقه به عنوان فردی تأثيرگذار در صحنه سیاست و قدرت عربستان در رابطه با سازمان همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب است. به عبارت دیگر، واکاوی متغیرهای واگرا یا هم‌گرا با عنایت به نقش و میزان اثرگذاری و اثرپذیری محمد بن سلمان در عرصه داخلی و خارجی عربستان و ارتباط توأمان این دو حوزه در عربستان و آینده منطقه با تأکید بر موارد مطالعه (سازمان همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب) مد نظر است؛ لذا رویکرد مورد استفاده در این پژوهش تاریخی ـ تحلیلی است.
واژگان کلیدی
عربستان، محمد بن سلمان، شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیه عرب
عنوان مقاله [English]
Mohammed bin Salman and the Future of Cooperation in Arab World
نویسنده [English]
Mostafa Motahari
چکیده [English]
Abstract
Saudi Arabia is considered as a regional power and its foreign policy is influenced by internal, regional, structural and transregional factors. Disputes over the current power relation in this country) deviation from the traditional approach of power transference) , has affected the center of power and policy in a way that it can be considered as a new chapter in the security issues in Saudi Arabia and the region. Therefore ، a thorough understanding of the foreign policy of Saudi Arabia is highly dependent on the perception of internal factors as well its membership role in regional equations, organizations and coalitions. Gulf Cooperation Council (GCC) and the Arab League are among the ones that will be evaluated in this paper.
This study is an investigation of the role of Muhammed bin Salman, in case of the realization of the probable scenario of his kingdom in Saudi Arabia, as an influential person in the political and power arenas of the Saudi Arabia in Gulf Cooperation Council and the Arab League.
In other words, this paper by examining the convergence and divergence variables attempts to focus on both the extent to which Muhammed bin Salman can be influential in internal and external arenas of Saudi Arabia and the extent to which he can be affected by them and how these issues can affect the future of the region as well as Gulf Cooperation Council (GCC) and the Arab League. The approach used in this research is a historical-analytical method.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Saudi Arabia, Muhammed bin Salman, Gulf Cooperation Council, Arab League
عنوان مقاله [العربية]
محمد بن سلمان، مستقبل التعاون العربي
چکیده [العربية]
المخلص
تعتبر السعودية قدرة إقليمية. كما أنّ سياستها الخارجية تتأثر على الصعيد الداخلي،الإقليمي والبنيوي أوالدولي. التناقضات في العلاقات الراهنة والسلطة في هذا البلد (التراجع عن الإتجاه السياسي التقليدي في تفويض السلطة) مما أثّر على تمركز السلطة والسياسة، وهذا الأمر سيوعذ ببدء مرحلة جديدة من القضايا الأمنية في السعودية والمنطقة بشكل عام؛ فسنبحث في تاريخ السياسة الخارجية السعودية بالإضافة لمعرفة المتغيرات الداخلية وفهم دور هذه الدولة في معادلات المنطقة، المنطمات والإتحادات التي يجب عليها الإنتساب لها مثل مجلس تعاون الخليج الفارسي والجامعة العربية. في الحقيقة يحاول المحقق دراسة دور محمد بن سلمان في السعودية والمنطقة باعتباره شخص له ثقله وتأثيره على الصعيد السياسي وعلى صعيد سلطة السعودية بمايتعلق بمجلس تعاون الخليج الفارسي والجاعة العربية هذا في حال تحقق السيناريو المحتمل لوصوله سدة الملك في السعودية. به عبارةٍ أخرى تحليل متغيرات التباعد والتقارب بما يتعلق بدور ونسبة تأثير وتأثُّر محمد بن سلمان على الصعيدين الداخلي والخارجي للسعودية والإرتباط الوثيق لهما مع مستقبل المنطقة(مجلس تعاون الخليج الفارسي). وعليه فإنّ الأسلوب المتبع في هذه الدراسة هو التحقيق التاريخي – التحليلي.
الكلمات المفتاحية
السعودية، محمد بن سلمان، مجلس تعاون الخليج الفارسي ، الجامعة العربية
منابع فارسی
ـ ربیعی، حسین و جهانگیر حیدری (۱۳۹۳)، «تحليل و تبيين عوامل اثرگذار بر پويش‌هاي ژئوپليتيك منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي قطر»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره ۱۹، دانشگاه آزاد اسلامی.
ـ خلیلی محسن و همکاران (۱۳۹۲)، «مدل‌سازیِ ژنوم‌های ژئوپلیتیکِ تأثیرگذار بر سیاست خارجی ایران و عراق»، دوفصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره ۱، شماره ۳، دانشگاه شاهد.
ـ رحیمی، نبی‌الله، سلفیه وهابی؛ تمایزهاي هویتی عربستان سعودي و ایران، فصلنامه مطالعات ملی؛ ۶۳، سال شانزدهم، شماره ۳، ۱۳۹۴٫
ـ کرمی، کامران، ۸ دلیل انجماد رابطه ایران و عربستان، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره۳۹۵۳، ۱۳۹۵، کد خبر: http://donya-e-eqtesad.com/news/1086273
ـ غفوری، قاسم، پادشاهی بر رویاهای مرده، جوان آنلاين، ۱۳۹۵؛ کد خبر:
http://javanonline.ir/fa/news/825429
ـ جاوید، شكيب، پرسش‌هاي بي‌پاسخ «چشم‌انداز عربستان ـ۲۰۳۰»، جوان آنلاین، ۱۳۹۵، کد خبر:
http://javanonline.ir/fa/news/781084
ـ مصطفایی دهنوی، رضا، طرح‌هایی که جانشین ولیعهد سعودی در نظر دارد؛ اصلاحات سلمان؛ رستگاری یا فروپاشی عربستان؟، دیپلماسی ایرانی، :۳۹۵، کد خبر:
http://irdiplomacy.ir/fa/page/1958596
ـ مطهری، مصطفی و شهناز زمردبخش، جنگ سرد ایران و عربستان؛ دیالوژیک تعارضات ایدئوژئوپلیتیک، همایش بحران‌های ژئوپلیتیک در جهان اسلام، جلد سوم، ۱۳۹۵٫
ـ یزداتی عنایت‌الله و احسان شیخون، «بررسی الگوهای رفتاری عربستان سعودی نسبت به نقش‌‌یابی ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس (با تأکید بر تئوری سیبرنتیک)»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال ۲۸، شماره ۳، ۱۳۹۲٫
ـ بخشی، جواد، بررسی برنامه‌های امنیتی شورای همکاری خلیج فارس از ابتدای تشکیل تاکنون، مرکز بین‌المللی مطالعات صلح (IPSC)، ۱۳۹۰، کدخبر:http://peace-ipsc.org/fa
ـ درایسدن آلاسدیر و جرالد اچ بلیک، جغرافیاى سیاسى خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه درّه میرحیدر، ۱۳۶۹، تهران: دفتر مطالعات سیاسى و بینالمللى وزارت امور خارجه، ۱۳۶۹٫
ـ کامران کرمی، شورای همکاری خلیج فارس؛ از همکاری‌های اقتصادی تا رقابت‌های سیاسی، مرکز بین‌المللی مطالعات صلح (IPSC)،۱۳۹۳، کد خبر:http://peace-ipsc.org/fa
ـ جاینوسی احمد و همکاران، نقش‌آفرینی قطر در منطقه خلیج فارس با توجه به مناقشات اخیر خاورمیانه، فصلنامه بیداری اسلامی، دوره ۴، شماره ۸، ۱۳۹۴٫
ـ گلی محمد، موازنه‌سازی داخلی و خارجی علیه ایران؛ راهبرد دولت‌های حاشیه خلیج‌فارس، اندیشکده راهبردی تبیین، ۱۳۹۵، کد خبر: http://tabyincenter.ir/15493
ـ مرادی عبدالله، چرخه واگرایی ـ همگرایی در شورای همکاری خلیج‌فارس، اندیشکده راهبردی تبیین، ۱۳۹۳، کد خبر: http://tabyincenter.ir/14302
ـ عطایی فرهاد، فهیمه سردشتی، همگرایی میان کشورهای عضو اتحادیه عرب، مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هفدهم، شماره ۲، تابستان ۱۳۸۹٫
ـ محمدیان محمد، ناهمخوانی‌ها در سیاست خارجی عربستان: چشم‌انداز جایگاه منطقه‌ای، مجله سیاسی ـ اقتصادی،شماره ۳۰۳، بهار ۱۳۹۵٫
ـ کاظمی علی‌اصغر، نظریه همگرایی در روابط بین‌الملل، تهران: قومس۱۳۷۰، ص۱۰۸٫
ـ آقایی داود، سازمان‌های بین‌المللی، تهران: نسل نیکان، ۱۳۸۴٫
منابع انگليسي
– Hassen A.Hassouna,The League of Arab States and Regional Disputes,NewYork: Oceana Publications,1975.
– G.S.NYE,peace hn part, U.S.:Harvard university Press,1971.
– Khalil Muhammad (1962), The Arab States and the Arab League, Beirut, Khayatas, 1962.
– Clovis Masksoud, Diminished Sovereignty, Enhanced Sovereignty: United Nations, Arab League Relation at 50, “Middle East Journal, Vol.49,No.4,Fall1995.
– Young, Karen E, THE NEW POLITICS OF INTERVENTION OF GULF ARAB STATES (Foreign Policy Analysis of the Gulf Cooperation Council: ,Breaking Black Boxes and Explaining New Interventions), Collected Papers, Volume 1, April 2015.
– Coates Ulrichsen, Kristian, Small States with a Big Role: Qatar and the United Arab Emirates in the Wake of the Arab Spring (Durham: Al-Sabah Paper No. 3, October 2012).
– David Schenker (2016), “The Shift in Saudi Foreign Policy”, The Washington Institute for Near East Policy, http://www.hoover.org/research/shifting-saudi-strategy-what-its-significance – broader-middle -east-policy
– Mohammad Bin Salman Ahead in Race to Saudi Kingship, Alwaght, July 2016, http:// alwaght.com/en/News/59787
– Turki Al-Hamad, ‘Imperfect Alliances: Will the Gulf Monarchies Work Together?’, in Barry Rubin (ed.), Crises in the Contemporary Persian Gulf(London: Frank Cass, 2002).
– bilal Saab, barry pavel (2015), After Balance: Future US Defense Strategy and Force Posture in the Gulf, Atlantic
– Young ,Karen E,The Emerging Interventionists of the GCC, 2013,p14, http:// www. lse.ac.uk/ middleEast Centre/Ehteshami,Anoushiravan, GCC Foreign Policy: From the Iran-Iraq War to the Arab Awakening, 2015.
– Erik Peterson, The Gulf Cooperation Council, London: West View Press, 1988.
