ارزيابي و تحليل ديدگاه‌هاي مختلف
در تحولات اخير خاورميانه
نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده :
علي بغيري*
بهزاد قاسمي**
* دانشجوي دوره دکتري روابط بين‌الملل دانشگاه علامه طباطبايي و بورس هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم
** دانشجوي دوره دکتري تاريخ انقلاب اسلامي دانشگاه بوعلي سينا، پژوهشگر حوزه انديشه سياسي و بيداري اسلامي مؤسسه مطالعات انديشه‌سازان نور
چکیده
دیدگاه‌های متعددی در تحلیل تحولات اخير خاورميانه ارائه شده است. اقتصاد، دموکراسی، ناسیونالیسم، تئوری‌های روان‌شناختی ـ محرومیت نسبی و توقعات فزاینده ـ جنگ‌های قبیله‌ای و کشاکش گروه‌های سیاسی برای کسب قدرت دیدگاه‌هایی هستند که در کنار دیدگاه بیداری اسلامی به رقابت می‌پردازند. سؤال مقاله اين است که وسعت بالقوه تئوری بیداری اسلامی در تحولات اخیر تا چه حد است؟ برای پاسخ سعی شده است ضمن پرداختن به جامعه‌شناسی منطقه، عوامل مختلف تحلیل شوند و با مقایسه با دیدگاه اسلام‌خواهی، نسبت هر یک مشخص شود. هم‌چنین این مقاله به تحلیل جامعه‌شناختی مصر پرداخته است. در مجموع جز ناسیونالیسم، سایر دیدگاه‌ها تأثیراتی متفاوت در بروز تحولات اخیر داشته‌اند. هم‌چنین در مورد مصر، به رغم کنار رفتن اخوان‌المسلمین، اسلام‌خواهی و بیداری اسلامی از نفوذ بیشتري نسبت به سایر دیدگاه‌ها برخوردار بوده است.
واژگان کلیدی
محرومیت نسبی، توقعات فزاینده، اسلام‌خواهی، مصر، دموکراسی
عنوان مقاله [English]
Evaluating the Different Views in Current
Developments of Middle East
نویسنده [English]
Ali Boghairy
Behzad Ghasemi
چکیده [English]
Abstract
Several approaches have been proposed to analyzing recent developments in the Middle East. Economic, democracy, nationalism, psychological theories – the rising expectations and relative deprivation – the tribal wars and political groups fight for power gain and in finally Islamic Awakening theory are main views in this field. The question of paper is that how much is potential breadth of Islamic awakening theory in current developments? For answering to this question addition to the examining of sociology of the region, other factors also have analyzed and comparing with the Islamic view. In this article, sociological analysis is adapted with Egypt issue. In total, must be acknowledged, except nationalism, other views have had different effects in emergence of recent developments. in the subject of Egypt, despite the departure of Muslim Brotherhood, Islamism and Islamic Awakening has more influence than other views.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Rising expectations, relative deprivation, Islamism, Egypt, Democracy
عنوان مقاله [العربية]
تقييم الوجهات النظر المختلفة و تحليلها حول
التطورات الشرق الأوسطية الأخيرة
چکیده [العربية]
المخلص
قد طرحت الوجهات النظر المتعددة حول تفسير و تبيين التطورات الشرق الاوسطية الأخيرة. تعتبر عوامل كلإقتصاد و الديموقراطية و القومية و النظريات النفسية ـ الحرمان النسبي و المتطلبات المتزايده ـ و الحروب القبلية و الصراع علي السلطة بين القوي السياسية من وجهات نظر تتنافس جنباً الي جنب وجهة نظر الصحوة الاسلامية. السؤال الاساسي للمقال هو الي أيّ مدي يصل الإتساع المفترض لنظرية الصحوة الإسلامية في التطورات الأخيرة؟ للإجابة علي هذا السؤال اضافة الي الدراسة السوسيولوجية للمنطقة نسعي الي تفسير العوامل المختلفة و نحدد نسبة أي منها بالقياس الي نظرة الاسلاموية. كما أنه قد اطبق المقال تفسيرها السيوسيولوجية علي مصر كنموذج و في النهايه يجب الإعتراف بأن الوجهات النظر ما سوي القومية، لها أثار مختلفة في بروز التطورات الاخيرة. و في مصر رغم خروج الاخوان‌المسلمين من السلطة إلاّ أنّه تتمتع الاسلامويه و الصحوة الاسلامية بنفوذ اكبر بالقياس الي سائر الوجهات النظر.
الكلمات المفتاحية
الحرمان النسبي، المتطلبات المتزايدة، الاسلاموية، مصر، الديموقراطية
منابع فارسي
ـ استنفورد، مايکل (۱۳۸۴)، تاریخ‌پژوهی، ترجمه دکتر مسعود صادقي علي‌آبادي، تهران: دانشگاه امام صادق(ع) و سمت.
ـ اقارب‌پرست، محمدرضا و هادي مهربان‌فر، (۱۳۹۰)، «جنبش‌های اسلامی در خاورمیانه و شمال افریقا: تلاقی استبدادستیزی و اسلام‌خواهی»، رهاورد سیاسی، ش ۳۲، تابستان.
ـ اقتصاد ایران (۱۳۹۰)، «جنگ سری علیه سرهنگ»، مهر.
ـ اکبری کریم‌آبادی، نورالدین (۱۳۹۰)، «تبیین قیام‌های اسلامی در کشورهای عربی از منظر تئوری انقلاب‌های اجتماعی جان فوران»، فصلنامة پانزده خرداد، دورة سوم، س ۹، ش ۲۹، پايیز.
ـ «انتخابات مصر؛ در جست‌وجوی مشروعیت»، ۱۹/۲/۱۳۸۹: http://www.aftabnews.ir/vdcdsx0fzyt0fn6.2a2y.txt
ـ خبرگزاری تابناک، «اعلام رسمي نتایج انتخابات مصر»، ۸/۳/۱۳۹۱: http://www.tabnak.ir/fa/news/248019
ـ خدوری، وحید (۱۳۷۸)، «ناسیونالیسم عرب و دموکراسي»، مطالعات خاورمیانه، ش ۱۹، پايیز.
ـ دهشیار، حسین (۱۳۹۰)، «بهار عرب: شورش بر مدرنیتة وارداتی»، ماهنامة اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش ۲۸۳، بهار.
ـ ساجدی، امیر (۱۳۸۹)، «موانع توسعة دموکراسی در خاورمیانه»، فصلنامة مطالعات سیاسی، س ۲، ش ۸، تابستان.
ـ سام‌دلیری، کاظم (۱۳۸۲)، «سنجش محرومیت نسبی در نظریة تد رابرت‌گر»، فصلنامة راهبرد، س ۶، ش ۴، شمارة مسلسل ۲۲، زمستان.
ـ عمار، محمد اسماعیل (۱۳۹۰)، «بيداري اسلامي؛ تقابل اسلام سياسي و سكولاريسم»، ماهنامة معرفت، ش ۱۶۸، آذر.
ـ فولادی، محمد (۱۳۷۶)، « نگاهی به نظریه‌های انقلاب»، فصلنامه معرفت، ش ۲۱، تابستان.
ـ قربانی، مهدی (۱۳۹۰)، «تحلیل مفهوم دموکراسی غربی و مردم‌سالاری دینی»، فصلنامة معرفت، س ۲۰، ش ۱۶۸، آذر.
ـ کوهن، استانفورد (۱۳۷۰)، تئوری‌های انقلاب، ترجمه علیرضا طیب، چاپ سوم، تهران: پیک ایران.
ـ معین‌الدینی، جواد و ابوالحسن شیرازی، حبیب‌الله (۱۳۸۷)، «تقابل خاورمیانة اسلامی با خاورمیانة بزرگ»، فصلنامه علوم سياسي، ش ۴۱، بهار.
ـ مهرعطا، رضا (۱۳۸۹)، «از خاورمیانة بزرگ تا خاورمیانة اسلامی»، پیام انقلاب، ش ۴۴، اسفند.
ـ همشهری آنلاین، «اسلام‌گرایان، پیروز انتخابات ریاست جمهوری مصر»، ۴/۴/۱۳۹۱:
http://www.hamshahrionline.ir/details/175054
منابع لاتين
– Burnell, Peter & Richard Youngs, (2010), New Challenges to Democratization, USA and Canada: Routledge.
– Eygept, Economy, Central Intelligence Agency: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/eg.html
– GDP – per capita (PPP) 2010 Country Ranks, By Rank: http://www.photius.com/ rankings/ economy/ gdp-per-capita-2010-0.html
– Hirst, David (2011), “Gaddafi Cruelly Resists, but This Arab Democratic Revolution is far from over”, The Guardian, Sunday, 20 February.
– http://www.marketplace.org/display/web/2011/02/04/am-egypt-calculates-the-costs-of-political-Turmoil
– Hunter, Marnie (2011), “Long Road Ahead for Egypt Tourism”, February 9: http://articles. cnn.com
– International Monetary Fund (2010), “Arab Republic of Egypt—۲۰۱۰ Article IV Consultation Mission, Concluding Statement, Cairo”, February 16: http://www.imf.org/external/np/ms/ 2010/021610.htm
– Isbester, Katherine (2011), The Paradox of Democracy in Latin America: Ten Country Studies of Division and Resilience, Canada: University of Toronto Press Incorporated.
– Khaledi, Rashidm, Lisa Anderson, Muhammad Muslih, and Riva S. Simon (1991), The Origins of Arab Nationalism, New York: Columbia University Press.
– Kramer, Martin (2009), Arab Awakening and Islamic Revival: The Politics of Ideas in the Middle East, New Jersey: State University of New Jersey.
– Luciani, Giacomo (1990), The Arab State, Berkley and Los Angeles: University of California Press.
– Population below Poverty line: http://www.indexmundi.com/g/r.aspx?v=69
– Sajedi, Amir (2006), “Greater Middle East: Opportunity or Challenge?”, India Quarterly: A Journal of International Affairs, Vol. 62, 4 October.
– Steavenson, Wendell (2011), Pessoptimism, March, 14: http://www.newyorker.com
– The World Bank, Egypt Overview: http://www.worldbank.org/en/country/egypt/overview
– Transparency International (2010), Corruption Perception Index: http://www.transparency. org/ cpi2010/results
– U.S Energy Information Administration, Eygept: http://www.eia.gov/countries/country-data.cfm? fips=EG
– Unemployment Rate (%) 2010 Country Ranks, By Rank: http://www.photius.com/ rankings/ economy/ unemployment-rate-2010-0.html
– Weir, Shelagh (2007), A Tribal Order: Politics and Law in the Mountains of Yemen, USA: University of Texas Press.
– www.freedomhouse.org.com, 2009, 14 July.
