بررسي جنبش اجتماعي مصر؛ با تأکيد بر نقش جوانان و ساختار جمعيتي
فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، سال هفدهم، شماره ۴، پياپي ۶۸، زمستان ۱۳۹۵؛ صفحات ۱۷۱-۲۰۱
چکیده
در مورد مصر، یکی از عوامل بسترساز جنبش اجتماعي، ساختار جمعیتی این کشور به‌ویژه نقش جوانان در این تحولات آن بوده است. در سال ۲۰۱۱، حرکتهای اعتراضی جدیدی در مصر به وقوع پیوست که تا پیش از آن کمتر کسی به احتمال شکل‌گیری آنها اندیشیده بود. در بررسي عوامل شکل‌دهنده به اعتراض‌هاي مردمي سال ۲۰۱۱ در کشورهاي عربي خاورميانه و شمال آفريقا، عوامل گوناگونی چون ساخت شکننده حکومتهاي ديکتاتوري، وابستگي خارجي، فاصله طبقاتي گسترده و حقوق مخدوش شده مردم به‌ویژه قشر جوان جامعه مورد تاکيد قرار مي‌گيرد. در مصر نیز مجموعه متنوعی از نارضایتی‌ها در میان نسل جوان این کشور در نهایت منجر به سقوط رژیم حسنی مبارک در سال ۲۰۱۱ شد. ریشه بسیاری از این مسائل را در ساختار جمعیتی این کشور باید جست‌وجو کرد. از این رو، در مقاله حاضر به واکاوی نقش عوامل ساختاری به‌ویژه جمعیت جوان مصر در تحولات اجتماعی این کشور طی سالهای اخیر میپردازیم.
پرسش اصلی این پژوهش آن است که دلیل نقش فعال جوانان در جنبشهای اخیر در مصر چه بوده است؟ در پاسخ به این پرسش، نگارنده بر این باور است که در این رابطه باید به دو نکته توجه داشت؛ از یک سو، اتخاذ سیاستهای باز اقتصادی و گسترش نظام آموزش عالی و توسعه تکنولوژیهای ارتباطی و از سوی دیگر، فقدان توسعه سیاسی و آزادی احزاب و فعالیتهای مدنی در سطح جامعه منجر شد تا جوانان مصری طي سالیان متمادی با نوعی محرومیت نسبی مواجه شوند. به عبارت دیگر، هرچه فاصله بین انتظارات ارزشی (توقعات) و توانایی‌های ارزشی (امکانات) بیشتر باشد، احساس محرومیت و بی‌عدالتی نسبی بیشتر میشود.
واژگان کلیدی
مصر، جوانان، جنبش اجتماعی، محروميت نسبي
عنوان مقاله [English]
The Study of the Egyptian Social Movement with Emphasis on the Role of Youth and Demographic Structure
نویسنده [English]
Hava Ebrahimi Pour
چکیده [English]
Abstract
One of the factor behind the social movements in Egypt has been the demographic structure of this country, especially the role of the young population in this development. In 2011, there was a new protest movement in Egypt which had previously been thought by few to be likely to form. In examining the factors shaping the popular protests of 2011 in Arabic countries of the Middle East and North of Africa, several factors are emphasized that include; fragile structure of dictatorial regimes, external affiliations, broad class gap and undermining the human rights and young people. A variety of discontent in the younger generation of Egyptians eventually led to the fall of Hosni Mubarak in 2011. These issues are mainly embedded in the demographic structure of this country. Hence, this paper examines the role of structural factors especially the younger generation of Egyptian in the recent developments in this country.
The main question this research attempts to address is that what is the reason for the active role of the youth in the recent movements of Egypt? To answer this question, two points should be evaluated; the adaptation of free economic policies plus the expansion of higher education and technological developments on one hand and the lack of political developments and the lack of civil and parties freedom on the other hand, that led the Egyptian youngers to face relative deprivation over the years. In other words, the greater distance between value expectations and value capabilities eventually results in greater sense of deprivation and relative injustice.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Ayatollah Sistani, Iraq, spiritual leader, ‘Howzeh-e Nategheh’, ‘Howzeh- Nategh’eh’
عنوان مقاله [العربية]
دراسة الحركة الإجتماعية في مصر؛ مع التركيز على دور الشباب و التركيبة السكانية
چکیده [العربية]
المخلص
في حالة مصر، واحدة من العوامل المسببة للحركات الاجتماعية، التركيبة السكانية لهذا البلد وخاصة دور الشباب في هذه التطورات.عام ۲۰۱۱، الحركات الاحتجاجية الجديدة التي وقعت في مصر، لم يكن أحد يتوقع حدوثها. في تقييم العوامل التي شكلت الاحتجاجات عام ۲۰۱۱، في الدول العربية في الشرق الأوسط وشمال أفريقيا، هناك مجموعة متنوعة من العوامل مثل بناء الديكتاتوريات الهشة، والاعتماد على الأجانب، وجود فجوات إجتماعية واسعة و تقويض حقوق الشعب، وبالأخص طبقة الشباب في المجتمع.
وفي مصر أيضاً هناك مجموعة متنوعة من أشكال الاستياء بين جيل الشباب في البلاد. مما أدّى في النهاية إلى إسقاط نظام حسني مبارك عام ۲۰۱۱م.
كما أنّ دذور العديد من هذه القضايا يجب البحث عنها في التركيبة السكانية لهذا البلد.
ومن هنا فإنّ هذه المقالة تبحث في دور العوامل الهيكلية، وخصوصا مجتمع الشباب في مصر وتأثيرهم على التطورات الاجتماعية لهذا البلد في السنوات الأخيرة.
السؤال الأصلي لهذا التحقيق؛ ماهو الدور الفاعل للشباب في الحركات الأخيرة في مصر؟ جواباً على هذا السؤال يعتقد الباحث أنه في هذا الصدد يجب الإنتباه إلى نقطتين.من جهة اعتماد السياسات الإقتصادية المفتوحة وتوسيع نظام التعليم العالي بالإضافة لتطوير تكنولوجيا التواصل ومن ناحية أخرى غياب التنمية السياسية وحرية الأحزاب والأنشطة المدنية على مستوى المجتمع المحلي مما أدى بالشباب المصريين خلال السنوات الفائتة إلى الوصول لمرحلة من الحرمان النسبي. وبعبارةٍ أخرى كلما بعدت المسافة بين التوقعات القيمة (توقعات) والقدرات القيمة (الخصائص)، وزيادة الشعور النسبي بالحرمان والظلم أكثر.
الكلمات المفتاحية
مصر، الشباب، الحركة الإجتماعية، الحرمان النسبي
ـ ابوطالبی، فرنوش (۱۳۹۰)، «بررسی نقش جامعه مدنی در تحولات اخیر خاورمیانه»، مرکز بین‌المللی مطالعات صلح ـ IPSC، در: http://peace-ipsx.org/fa.
ـ آذری نجف‌آبادی، محمد (۱۳۹۴)، «جمعیت جوان و خشونت‌های سیاسی در خاورمیانه: موردپژوهی کشور مصر»، فصلنامه روابط خارجی، شماره ۲۶٫
ـ افشار کهن، جواد و برومند شرفی (۱۳۹۱)، «انقلاب اسلامی ایران، جهانی شدن و جنبش سیاسی نوین در مصر»، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال دوم، شماره ۵٫
ـ جودکی، حجت الله (۱۳۹۰)، «تحلیل زیرساخت‌های تحولات مصر»، مجله میان رشته‌ای زمانه، شماره ۹۹٫
ـ حاتمی، عباس و علی امیدی و مهرداد رشیدی (۱۳۹۳)، «بررسی تطبیقی تأثیر نوع جامعه مدنی بر نوع گذار در انقلاب‌های تونس، مصر و لیبی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره ۳۸٫
ـ حاجی ناصری، سعید و سید ابراهیم اسدی حقیقی (۱۳۹۱)، واکاوی نقش طبقه متوسط جدید در جنبش اجتماعی مصر، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، شماره چهارم.
ـ السید عبدالوهاب، ایمن (۱۳۸۰)، «قانون انجمن‌های مردمی و فعال‌سازی جامعه مدنی در مصر»، مترجم: محجوب الزویری، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره ۲۶٫
ـ عظیمی، فخرالدین (۱۳۷۷)، دموکراسی، جامعه مدنی و تمدن مدرن؛ در جامعه مدنی و ایران امروز، تهران: انتشارات نقش و نگار.
ـ موثقی گیلانی، احمد و بهزاد عطارزاده (۱۳۹۱)، «نقش و تأثیر فضای مجازی بر جنبشهای اجتماعی: مطالعه موردی مصر»، فصلنامه پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره ۳٫
ـ نیاکويی، سید امیر (۱۳۹۰)، تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، شماره چهارم.
ـ واعظی، محمود (۱۳۹۲)، بحرانهای سیاسی و جنبشهای اجتماعی، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
– Yahaya,Hasan(2011). Social Policy in the Arab World and Social Justice, in www. articlesbase. com/culture/article.
– “The Egyptian Movement for Change (Kifaya) – Egypt Elections.” Egypt Elections. Carnegie Endowment for International Peace. Web. 15 Mar. 2011. <http://egyptelections. carnegieendowment. org/2010/09/22/the-egyptian-movement-for-changekifaya>.
– Popovic, Srdja & Kristina Djuric, “People Power: The Real Force Behind The Bad Year for Bad Guys,in Revolution and Political Transformation in theMiddle East; Agents of Change, Volume 1, edited by Middle East InstituteViewpoints at:http://www.mei.edu.
– Malky, R. A. (2007). Blogging for Reform : the Case of Egypt. Arab Media & Society, (1). Retrieved from http://www.arabmediasociety.com/?article=12.
– Hassan, Hamdy A.(2011). Civil Society in Egypt Under the Mubarak Regime, AfroAsian Journal of Social Science, Vol.2, No.2.2, Quarter II.
– Eltaweel, Hend (2012). Civil Society in the Arab World: Case Study of the Muslim Brotherhood in Egypt, Middle East Studies Center, the American University in Cairo.
-Bayat, A. (2009). Life as politics: How ordinary people change the Middle East. Stanford University Press.
-Bayat, A (2011). The Post-Islamist Revolutions, What the Revolts in the Arab World Mean, http://www.foreignaffairs.com/articles/67812/asef-bayat/the post-islamist- revolutions
– “April 6 Youth Movement|Facebook.” Facebook. Web. 15 Mar. 2011. <http://www. facebook. com/group.php?gid=38588398289>.
