چکیده
سلفیه به عنوان نحله‌اي فکری و مکتبي فقهی از دیرباز در جهان اسلام منشأ تحولاتي شگرف بوده است. راهبرد سلفیه در بازگشت به سیره «سلف صالح» و تطبیق احکام شریعت خلاصه می‌شود. سلفی‌ها به دو جریان اصلی تقسیم می‌شوند: اصلاح‌طلب و انقلابی. گروه اول قائل به راهکارهای مسالمت‌آمیز هم‌چون دعوت و تبلیغ براي احیای اسلام و احکام آن هستند؛ اما گروه دوم شیوه «جهاد» و گاه سلاح «تکفیر» را براي برپایی حکومت یا خلافت اسلامی پیش گرفته‌اند.
سوریه به عنوان بخش مهمی از شامات، از این جریان بی‌تأثیر نمانده و سلفی‌گری در آن نشو و نما یافته است. سلفیه در سوریه از اوایل قرن بیستم با تأسی از افکار شخصیت‌هایی چون شیخ محمد عبده و شیخ عبدالرحمن کواکبی رویکردي معتدل و اصلاح‌طلبانه داشت، اما براثر پاره‌ای تحولات داخلی و خارجی، به تدریج به سمت سلفی‌گری رادیکال سوق یافت؛ بدین معنا که مشارکت سیاسی و فعالیت‌های اجتماعی ـ فرهنگی، جای خود را به مبارزه با رژیم یا مشارکت در جهاد علیه اشغالگران در مناطقی هم‌چون عراق داد. ظهور اخوان‌المسلمین در سال ۱۹۳۵ هر چند متأثر از اخوان مصر و با گرایش اعتدال بود، اما به نضج سازمانی سلفیه افراطی کمک شایانی کرد.
شروع بحران سوریه در مارس ۲۰۱۱ موجب شد سلفی‌های جهادی که سال‌ها در حاشیه بودند به صحنه بازگردند و با انگیزه‌های مذهبی و نیز روحیه انتقام‌جویی وارد درگیری با نظام شوند. علاوه بر اين موج جدیدی از پیکارجویان سلفی خارجی روانه سوریه شدند و با تشکیل گروه‌های جهادی، معادلات میدانی را دچار تغییراتي جدی کردند.
واژگان کلیدی
سلفیه، سوریه، اخوان‌المسلمین، جهاد، تکفیر، القاعده، جبهه النصره
عنوان مقاله [English]
Syria’s Salafi between Reform and Takfir
نویسنده [English]
Farzan Shahidi
چکیده [English]
Abstract
Salafi movement as a paradigm of thought and jurisprudence historically has been the source of many developments in the Islam world. Salafism strategy in return to nature “salaf salih” and the implementation of sharia is summarized. Salafists are divided into two main streams: reformist and revolutionary. The first group to seek for peaceful solutions such as invitations and advertisements for the revival of Islam and its principles, but the latter group is seeking “jihad” and weapon “Takfir” for the establishment of government or an Islamic Caliphate.
Syria as an important part of Damascus has been under influence of this movement and Salafism has grown in it. Salafism in Syria in early twentieth century under the influence of the figures such as Sheikh Muhammad Abduh and Sheikh Abdul Rahman kawakeb had a balanced approach and reformist, but because of some internal and external developments changed towards radical Salafism, This means that political participation and social activities – changed to fight with government and or participation in jihad against the occupiers in areas such as Iraq. The emergence of the Muslim Brotherhood in Egypt in 1935, although was under influence of the Egyptian Muslim Brotherhood with moderate tendency, but was very helpful for evolution of extremist Salafi organization.
Syria crisis began in March 2011 and caused Salafis Jihad again returned to the scene and with religiously motivated fought with government. In addition, a new wave of Islamist fighters went to Syria and with formation of jihad groups have changed the field equations.
.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Salafism, Syria, the Muslim Brotherhood, jihad, Takfir, Al-Nusra Front
عنوان مقاله [العربية]
السلفية السورية بين الاصلاح و التكفير
چکیده [العربية]
المخلص
لقد أحدثت السلفية كمنهج فكري حركي فقهي تطورات كبيرة منذ القدم في العالم الاسلامي. تتخلص الإستراتيجية السلفية في العودة الي منهج «السلف الصالح» و تطبيق الشريعة. تقتسم السلفية الي التيارين الأساسيين: السلفية الاصلاحية و السلفية الثورية. يميل التيار الاول إلي فعاليات سلمية كالدعوة والتوجيه لإحياء الإسلام و أحكامه. لكن اتبع التيار الثاني منهج الجهاد و السلاح و التكفير لإقامة الحكم أو الخلافة الإسلامية.
لم تكن سوريا كجزء كبير من أرض الشام بمأمن من هذا التيار و قد تتوسع فيها السلفيه و ترعرعت. كانت السلفية في سوريا سلفية معتدلة و إصلاحية متأثرة بآراء رموز كشيخ محمد عبده و شيخ عبدالرحمن الكواكبي منذ السنين الاولي من القرن العشرين. لكن تحولت الي السلفية المتطرفة بعد التطورات الداخلية و الخارجية. حيث أنّ الصراع مع النظام أو المشاركة في الجهاد ضد المحتلين في أراض كعراق حلّ محلّ المشاركة السياسية و النشاطات الإجتماعية و الثقافية. و قد ساهم ظهور حركة الإخوان المسلمين عام ۱۹۳۵ و ان كانت متأثرة باخوان مصر و معتدلة غير أنّ ساهم في نضوج المنظمة السلفية المتطرفة.
أدّي بدء الأزمة السورية في آذار ۲۰۱۱ الي عودة السلفيين الجهاديين الذين كانوا في الهامش طوال السنين الماضية إلي الواجهة و الحرب علي النظام. اضافة الي هذا إتّجهت موجة جديدة من المسلحين السلفيين الأجانب الي سوريا بدوافع دينية و ثأرية و قد أحدثت تغييرات جدية في المعادلات الميدانية مع تأسيس الجماعات الجهادية.
الكلمات المفتاحية
السلفية، سوريا، الإخوان المسلمون، الجهاد، التكفير، القاعده، جبهة النصرة
منابع فارسي
ـ البوطي، محمد سعيد رمضان (۱۳۷۵)، سلفيه: بدعت يا مذهب؟، ترجمه حسين صابر، چاپ اول.
ـ عنايت، حميد (۱۳۷۲)، انديشه سياسي در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدين خرمشاهي، چاپ سوم.
ـ فرمانيان، مهدي (۱۳۸۶)، ويژه‌نامه علمي اديان و مذاهب، انجمن علمي اديان و مذاهب حوزه علميه قوم، ش اول.
ـ گزارش مركز رصد تروريسم امريكا، نوامبر ۲۰۱۲٫
ـ مؤسسه دارالاعلام لمدرسة اهل البيت(ع) (۱۳۹۲)، «نقش سلفيه تكفيري در گسترش جنگ مذهبي در سوريه»، مجموعه مقالات، تابستان.
منابع عربي
ـ الامين، ابراهيم (۲۰۱۲)، «عصر التكفيريين الجدد»، الاخبار، ۲۱ ژوئيه.
ـ الثوره (روزنامه) (۲۰۱۳)، «مصاحبه با بشار اسد»، ۴ ژوئيه.
ـ جوهري، اسماعيل بن حماد، صحاح، جزء ۳٫
ـ الحاج، عبدالرحمن (۲۰۱۳)، «السلفيه و السلفيون في سوريه: من الإصلاح الي جهاد»، مركز جزيره للدراسات، مي.
ـ العبد، طارق (۲۰۱۲)، «السلفيون في سوريا … خلاف مع الجميع بين السلاح و التكفير»، روزنامه السفير، ۱۱ فوريه.
ـ كايد، عمر (۲۰۱۳)، «مجاهد و سوريه … احلام الوصول إلي السلطه»، صحيفه الحياه، ۱۳ اكتبر.
ـ مجمع اللغة العربية الوسيط، جزء الاول.
سايت
ـ «جهاد از ابن تيميه تا بن لادن»، http://www.bashgah.net/fa/content/show/5742
ـ سايت اخوان‌المسلمين، المشروع السياسي سوريه المستقبل: www.ikhwansyria.com
ـ سايت رسمي قرضاوي، ۹ آوريل ۲۰۱۱:
http://www.qaradawi.net/progschedule/4985-2011-08-11-58-05.html
ـ سبحاني، جعفر، «آشنايي با مكتب سلفيه»، در:
http://tohid.ir/fa/persian/articleview?articleld=2951
ـ عدالت‌نژاد، سعيد و حسين نظام‌الديني، «سلفيان تفكيري يا الجهاديون: خاستگاه و انديشه‌ها»
http://www.vahhabiyat.com/showdata.aspc?dataid=5259&siteid=1
– http://www.bayanemarefat.com/?req=box&bid=62&brid=184
– http://www.carnegie-mec.org
– http://fa.alalam.ir/news/373534
– As- Ansar.com. 20 June
– http://www.alarabiya.net/ar/saudi-today/2013/06/06/html
– http://sabq.org/zsdfde
– http://palestineafree.com/index.php?id=698
– http://islamstory.com
– Minbaral-Tawhidwal-Jihad, March 9- June 3
