چارچوبی برای بازشناسی گفتمان انقلاب اسلامی، گفتمان اخوان‌المسلمین و گفتمان صوفیه در آفریقا
فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، سال بیست و دوم، شماره ۱، پياپي ۸۵، بهار ۱۴۰۰؛ صفحات ۵-۴۴
چکیده
پیش از ورود تفکرات انقلاب اسلامی و اخوان المسلمین به کشورهای شمال آفریقا، جریان صوفیه در این کشورها ریشه عمیقی داشته است. این صبغه تاریخی در پذیرش گفتمان انقلاب اسلامی بی‌تأثیر نبوده است به گونه‌ای که پس از ورود تفکر انقلاب اسلامی، این تفکر، تأثیرات فراوانی در زمینه‌های امنیتی، فکری و اجتماعی با خود در این منطقه به همراه داشته است. در این میان بررسی واکنش‌های جریان‌های فکری و نخبگان شمال آفریقا و واکنش حکام به وقوع انقلاب اسلامی نیز متفاوت بوده است بنابراین در این پژوهش واکنش‌های نخبگان و حکام شمال آفریقا نسبت به گفتمان انقلاب اسلامی مورد ارزیابی قرار گرفته است و در آخر عناصر متجانس فرهنگی شمال آفریقا با گفتمان انقلاب اسلامی احصا شده است.
واژگان کلیدی
انقلاب اسلامی، اخوان‌المسلمین، صوفیه، گفتمان، شمال آفریقا
عنوان مقاله [English]
A framework for recognizing the discourse of the Islamic Revolution, the discourse of the Muslim Brotherhood and the discourse of Sufism in Africa
نویسنده [English]
Ali Shahbazi
چکیده [English]
Abstract
Before the ideas of the Islamic Revolution and the Muslim Brotherhood entered the countries of North Africa, the Sufi current had deep roots in these countries. This historical aspect has been effective in accepting the discourse of the Islamic Revolution, so that after the arrival of the Islamic Revolution, this thought has had many effects in the security, intellectual and social fields in this region. Among these, the study of the reactions of North African intellectuals and elites and the reaction of the rulers to the Islamic Revolution has been different. Therefore, in this study, the reactions of the North African elites and rulers to the discourse of the Islamic Revolution have been evaluated. Finally, similar elements in North African culture with the discourse of the Islamic Revolution are emphasized..
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Islamic Revolution, Muslim Brotherhood, Sofia, Discourse, North Africa
عنوان مقاله [العربية]
إطار للتعرف على خطاب الثورة الإسلامية وخطاب الإخوان المسلمين وخطاب الصوفية في إفريقيا
چکیده [العربية]
المخلص
قبل دخول أفكار الثورة الإسلامية والإخوان المسلمين إلى بلدان شمال إفريقيا، كان للتيار الصوفي جذور عميقة في هذه البلدان. وقد كان لهذا الجانب التاريخي أثره في قبول خطاب الثورة الإسلامية، حتى أنه بعد وصول الثورة الإسلامية، كان لهذا الفكر آثار كثيرة في المجالات الأمنية والفكرية والاجتماعية في هذه المنطقة. ومن بين هؤلاء اختلفت دراسة ردود فعل المثقفين والنخب في شمال إفريقيا ورد فعل الحكام على الثورة الإسلامية، ولذلك ففي هذه الدراسة كانت ردود أفعال النخب والحكام في شمال إفريقيا على خطاب الثورة الإسلامية. و أخيرًا، تم تعداد العناصر الثقافية المماثلة لشمال إفريقيا بخطاب الثورة الإسلامية.
الكلمات المفتاحية
الثورة الإسلامية، الإخوان المسلمون، صوفيا، الخطاب، شمال إفريقيا
کتاب
- امیدی، مصطفی، «آفریقا در آئینه فرهنگ: طریقت‌های صوفیه در سودان»، مجموعه مقالات، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی،
- انوشه، صبری، «آفریقا در آئینه فرهنگ: جایگاه طریقه زورقیه در لیبی»، مجموعه مقالات، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی،
- خامه‌یار، عباس، ایران و اخوان المسلمین، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، ۱۳۹۰٫
- سلطانی‌نژاد، سیاست خارجی لیبی در جنگ ایران و عراق، تهران: انتشارات صفحه جدید،
- قاسمی، مصطفی، آشنایی با کشور الجزایر، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، ۱۳۹۱٫
- کوک، ژوزف ام.، مسلمانان آفریقا، ترجمه اسدالله علوی، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۹٫
مقاله
- انوشه، صبری، «جنبش اخوان‌المسلمین در شمال آفریقا»، روزنامه همشهری، بخش دیپلماتیک، ۱۳۸۹٫
- تقی زاده، اباصالح، «تأثیر انقلاب اسلامی ایران در سودان»، پایگاه جامع تاریخ معاصر ایران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ۱۳۹۶٫
- تلاشان، حسن، «تأثیر انقلاب اسلامی ایران در بیداری اسلامی تونس»، فصلنامه سیاست، ش ۴، زمستان ۱۳۹۳٫
- رحمانی، محمدجواد، «تأثیر انقلاب اسلامی بر حزب النهضه تونس با تأکید بر افکار حضرت امام خمینی»، فصلنامه مطالعات انقلاب، س ۲۸، ۱۳۹۱٫
- عبدوس، حامد، «بازتاب انقلاب اسلامی بر مصر»، پایگاه اینترنتی بصیرت، ۱۳۸۶٫
- قاسمی، راضیه، «تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشور مصر»، منتشرشده توسط پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، ۱۳۹۷٫
- قناد باشی، جعفر، «ویژگی‌های سیاست‌های خارجی موریتانی»، منتشرشده در پایگاه اینترنتی مؤسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام، ۱۳۹۵٫
- نبوی، عبدالامیر، «نگاه به شمال آفریقا براساس ذهنیت است تا واقعیت»، روزنامه فرهنگیان، ۱۳۹۸٫
- هاشمی‌نصب، سید سعید، «تصوف در شمال آفریقا»، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، ش ۶، بهار ۱۳۹۰٫
روزنامه‌های الکترونیک
- اندیشکده راهبردی تبیین، النهضه تونس از «حرکت» تا «حزب»، ۶/۰۷/۱۳۹۵
http://tabyincenter.ir/13263/%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B6%D9%87-
- تابناک، «حمایت از تعطیلی مركز فرهنگی ایران در خارطوم»، ۲۲/۰۶/۱۳۹۳
https://www.tabnak.ir/fa/news/433983/%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-
- جامعه خبری تحلیلی الف، لایه‌های پنهانی قطع روابط مغرب با ایران، ۱۳/۰۲/۱۳۹۷
https://www.alef.ir/news/3970212130.html?show=text
- جاوید، شکیب، «اخوان‌المسلمین در منطقه شمال آفریقا»، مجله ویستا،
https://vista.ir/w/a/16/3nhtg/%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86
- حوزه دات نت، شاخص‌ها و محورهای اساسی انقلاب اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری، فروردین ۱۳۹۱:net/fa/Magazine/View/4892/7650/96019
- خبر آنلاین، «روایت خواندنی سفیر سابق ایران در مراکش از قطع رابطه ناگهانی»، ۱۸/۰۲/۱۳۹۷
https://www.khabaronline.ir/news/775327/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA
- خبرگزاری جمهوری اسلامی، «نگاهی به چشم‌انداز روابط ایران و موریتانی»، ۱۱/۰۵/۱۳۹۸
https://www.irna.ir/news/83421485/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-
- عوض‌پور،مهدی،گروه اسلامی عدل و احسان مراکش، اندیشکده راهبردی تبیین، ۱۹/۱۰/۱۳۹۱
http://tabyincenter.ir/14854/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87
- قدس آنلاین، «نگاهی به روابط ایران و قاره آفریقا در گذر تاریخ»، ۳۱/۰۴/۱۳۹۱
http://www.qudsonline.ir/news/60071/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-
- یورونیوز فارسی، ایران اتهام کمک تسلیحاتی به جدایی‌طلبان صحرای غربی را رد کرد، ۰۲/۰۵/۲۰۱۸
گفت‌وگوی کارگروه
- ابو جواد، «انقلاب‌اسلامی در موریتانی و صحرا»، گفت‌وگوی کارگروه شمال آفریقا. ۲۵/۱۰/۹۸٫
- ابوجواد، «مؤلفه‌های فرهنگی قریب به گفتمان انقلاب اسلامی، در شمال آفریقا»، گفت‌وگوی کارگروه، ۲۸/۱۱/۹۸٫
- انوشه، صبری، «تاریخ سیاسی الجزایر»، گفت‌وگو کارگروه شمال آفریقا، ۲۳/۱۰/۹۸٫
- انوشه، صبری، «تاریخ سیاسی مغرب»، گفت‌وگو کارگروه شمال آفریقا، ۲۳/۱۰/۹۸٫
- انوشه، صبری، «تاریخ سیاسی تونس»، گفت‌وگو کارگروه شمال آفریقا، ۲۳/۱۰/۹۸٫
- انوشه، صبری، «طریقت‌های صوفیه در شمال آفریقا»، گفت‌وگو کارگروه شمال آفریقا، ۲۱/۰۹/۹۸٫
- عشوری، محمدرضا، «جریان‌های فکری در شمال آفریقا: تاریخچه و کارنامه»، نشست تخصصی شمال آفریقا، ۲۷/۱۱/۹۸٫
- مسجدجامعی، محمد، «جریان‌های فکری در شمال آفریقا: تاریخچه و کارنامه»، نشست تخصصی کارگروه آفریقا، ۲۷/۱۱/۹۸٫
- منابع داخلی مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور
- منصوری‌منش، محمد، «تصوف در شمال آفریقا»، گفت‌وگوی کارگروه شمال آفریقا، ۱۶/۱۱/۹۸٫
مقالات و کتب لاتین
- Charai, Ahmed, The Arab Spring Is Not Returning to Algeria and Morocco, 2019, Online Published by nationalinterest.org.
Muasher, Marwan, IS this Arab Spring?, 2019, Published online on carnegieendowment.org
