اسلام‌هراسي غربي؛ زمينه‌هاي اجتماعي و رويكردهاي سياسي
فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، سال شانزدهم، شماره ۱، پياپي ۶۱، بهار ۱۳۹۴؛ صفحات ۱۲۷-۱۶۸
نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده :
* صادق زينالي
* پژوهشگر حوزه اروپا و امريكا
مقدمه
امروزه اسلام‌هراسی غربی، سیاست انکارنشدنی بخشی از تمدن امریکایی ـ اروپایی است، که «غرب صهیونیستی» نامیده می‌شود. امروزه صدها سایت اینترنتی، ده‌ها شبکه ماهواره‌ای و بسیاری از جرائد مطبوعاتی غرب به بهانه‌های مختلف به منفی‌نمایی غیرعقلانی از اسلام و مسلمانان می‌پردازند. می‌توان گفت اسلام‌هراسی غربی پدیده‌ای متکثر است که از تقاطع خصیصه‌های تهاجمی غرب اومانیستی در دوران مدرن حاصل شده است. مفاهیم کلیدی مانند؛ سکولاریسم بنیادگرای غربی، شرق‌شناسی، بیگانه‌هراسی و نژادپرستی از جمله مفاهیم مهمی است که برای تبیین سیاست اسلام‌هراسی غربی به کار می‌آید. از سوی دیگر، طی چند سال اخیر با رشد روزافزون افراط‌گرایی در منطقه غرب آسیا و شمال افريقا و ظهور گروه‌های تکفیری ـ تروریستی چون داعش و نفوذ این جریان‌ها در کشورهای غربی، اسلام‌هراسی غربی ابعاد نوینی یافته و تشدید شده است. این موضوع مباحث بسیاری را میان صاحب‌نظران و اندیشمندان علوم سیاسی و اجتماعی در خصوص زمینه‌های اجتماعی و کارکردهای سیاسی اسلام‌هراسی غربی همراه داشته است.
با توجه به اهمیت این موضوع، اخیراً دکتر محمدرضا مجیدی، دانشیار مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران، کتابی با عنوان اسلام‌هراسی غربی؛ واکاوی تحلیلی زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نگاشته و در آن مفاهیم و مصداق‌های مرتبط با پدیده اسلام‌هراسی را با رویکردهای نظری، اجتماعی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مورد بحث قرار داده است. این کتاب صرفاً تحقیقی درباره اسلام‌هراسی نیست، زيرا مباحثی بيش جامعه‌شناسی سکولاریسم، سنت شرق‌شناسی، عصر استعمارگری، جنگ‌های صلیبی، نژادگرایی و نژادپرستی غربی و جریان‌شناسی گروه‌های راست افراطی را به طور مبسوط مورد توجه قرار داده و در حقیقت برای تحلیل اسلام‌هراسی غربی، دریچه‌ای به سوی «غرب‌شناسی» از زاویه‌ای خاص گشوده است.
این مقاله ضمن بهره‌گیری از کتاب يادشده، در تلاش است زمینه‌های اجتماعی و رویکردهای سیاسی اسلام‌هراسی را با تلخیصی تحلیلی و با رویکردی نهضتی به منظور برجسته‌سازی ابعاد حدید اسلام‌هراسی در غرب مورد مداقه بیشتری قرار دهد.
ـ ايوبي، حجتالله (۱۳۸۹)، احزاب سياسي در فرانسه، انتشارات سمت.
ـ حمدي زقزوق، محمود (۱۳۸۷)، اسلام و غرب، ترجمه حجتالله جودكي، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
ـ رابرت‌گر، تد (۱۳۸۰)، «برخوردهاي فرقه‌اي و امنيت جهان»، از مجموعه ارزيابي‌هاي انتقادي در زمينه امنيت بين‌الملل، گردآوري و ترجمه عليرضا طيب، نشر ني.
ـ رمضان، طارق (۱۳۸۶)، مسلمانان غرب و آينده اسلام، ترجمه امير رضايي، پژوهشكده مطالعات فرهنگي و اجتماعي.
ـ روآ، اولويه (۱۳۸۷)، اسلام جهاني‌شده، ترجمه دكتر حسن فرشتيان، انتشارات بوستان كتاب.
ـ شجاعي زند، عليرضا (۱۳۸۰)، دين، جامعه و عرفي شدن، نشر مركز.
ـ شيرغلامي، خليل (۱۳۸۷)، «جايگاه اجتماعي و سياسي مسلمانان در اروپا»، مجله سياست خارجي، ش ۹۰٫
ـ مختاري، محمدمهدي (۱۳۸۸)، مهاجران مسلمان و چالش‌هاي آينده اروپاي متحد، چاپ اول، اطلاعات.
ـ مك گوييگان، جيم (۱۳۸۸)، بازانديشي در سياست فرهنگي، ترجمه دكتر نعمت‌الله فاضلي و مرتضي قليج، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
ـ نقيب‌زاده، احمد (۱۳۸۵)، «نياز به دشمن، اين بار اسلام»، فصلنامه مطالعات ميان‌فرهنگي، ش ۳، پاييز و زمستان.
ـ نويدنيا، منيژه (۱۳۸۸)، امنيت اجتماعي، تهران: نشريه پژوهشكده مطالعات راهبردي.
ـ ورتووك، استيون و سري پيچ (۱۳۸۰)، اسلام در اروپا، ترجمه كاووس سيد امامي، تهران: مركز بازشناسي اسلام و ايران.
ـ هرمزي، شاني (۱۳۸۹)، «مسلمانان و دولت‌هاي اروپايي»، از مجموعه اسلام در اتحاديه اروپا، پژوهش ۲۵، مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام.
منابع لاتين
– Erdenir, Burak (2010), “Islamophobia qua racial discrimination, Muslimophobia”, in Europe, From: Muslims in 21 Century Europe, Structural and Cultural Perspectives, Anna Triandafyllidou (ed), Routelege.
– Fokuyama, Francis, (2007), “Identity and Migration”, Prospect Magaxzine, Issue 131, 25th Februsary 2007.
– Golder, Matt (2003), “Explanining Variation in the Success of Extrement Riht Parties in Western Europe”, Comparative Political Studies, Vol. 36, No 4.
– Haddad, Yvonne Yazbeck (2007), “Overhauling Islam: Representation, Cinstruction, and Cooption of “Moderate Islsam” in Western Europe” Tyler Gilson, Journal of Church and State, / Download from http:// jos. Oxfordjournal. Org at Tehran University on April 24, 2010.
– Kastoryano, Riva (2004), “Religion and Incorporation: Islam in France and Germany”, International Migration, Fall, 2004.
– Kaya, Ayhan, (2010), “Individualization and Institutionalization of Islam in Europe in the Age of Securitization”, Insight Turkey, Vol. 12, No, 1.
– Kundnani, Arun (2008), “Islamism and the Roots of Liberal Rsage”, Race and Class, Vol. 52 (2).
– Majidi, Mohammad Reza & Saueghi, Mohammad Mahdi, (2011 (a), “Manifestations sand Aspects of Islamophobia in Europe: Neo-Conservative and Liberal Approaches,” Islamic Revolution Studies, Vol 8, No 24.
– Masci, David, (2005), “An Uncertain Road, Muslims and The Future of Europe”, Pew Forun, October 2005.
– Mirtaheri, Amir (2010), “European Muslims, Secularism and the Legacy of Colonialism”, European Journal of Economic and Political Studies.
– Orfali, birgitta (2006), “Extreme Right Movements: Why Do They Re-emerge? Why are They Accepted?”, Theory & Psychology, Vol. 16 (5).
– Safi, Mirna (2010), “Immigrant’s lite Satisfaction in Europe: Betwee Assimilation and Discrimination”, European Sociological Review, Oxford University Press, Vol 26, No 2.
– Sayyid, Salman (2008), “Euro – Islam and Eropean Dreams, Answering the Muslim Question?” in: www.melnet.ics.ul.pt/pdf/keynoteaddressS.Sayyid.pdf.
– Silvestri, Sara (2010), “Public Policies Towards Muslims and the Institutionalization of Moderate Islam in Europe” From: Muslims in 2 Century Europe, Structural and Cultural Perspectives, Anna Triandafyllidou (ed), Routledge.
– Smitt, Jason Matthew (2010), “Dose Crime Party? Issue Ownership, Political Opporturnity and the Populist Right in Western Europe”, Comparative Plitical Studies, 73 (11).
– Tibi, Bassam (2006), “Europeanizing Islam or The Islamization of Europe: Plitical Democracy Vs. Cultural Difference” in: Religion in an Expanding Europe, Editedy By Timothy Byrnes and Peter Katzenstein, Cambridge University Press.
– Tribalat M. (2004), “An Estimation of the Foreign- origin Populations of France in 1999”, Population, 59 (1).
– Uras, Oguz (2008), “A Great Challenge for the European Integration: Muslim Minorities”, Perceptions, Autumm 2008.
-Vardaraijan, Tunku (2005), “An Interview with Orina Fallaci”, Wall Street Journal, 23 Jun: 2005.
– Westoff, Charles and Tomas Frejka (2007), “Religiousness and Fertility Among European Muslims,” Population and Development Review 33, No. 4.
– Wilkes, Rima & Neil Guppy & lily Forris (2007), “Right – Wing Parties and Anti – Foreigner Sentiment in Europe”, American Sociological Review, Vol 72, October.
