امنیت مردم پایه(مطالعه موردی حشد الشعبی عراق)
فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، سال بیست و یکم، شماره ۲، پياپي ۷۸، تابستان ۱۳۹۸؛ صفحات ۵-۴۶
نوع مقاله: پژوهشی
نویسنده:
* تورج افشون
* دانشجوي دکتري علوم سياسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مرکز و کارشناس عراق در موسسه مطالعات راهبردی اندیشه سازان نور
چکیده
از آنجایی که امروزه محور مقاومت تبدیل به یک اتحاد تحت رهبری جمهوری اسلامی ایران و با محوریت «امنیت جمعی» و «بازدارندگی چتری» شده است، حشد شعبی نیز به مثابه ضلعی اساسی و نیرویی امنیت‌آفرین شکل گرفته که در واقع محورهای عمده فعاليت آن، حضور عناصر دين وداوطلبان مردمی در ساختار آن است. می‌توان ادعا کرد که حشد شعبي نیز با الگوگيري از بسيج، در واقع خلأ ناشي از «ناکارآمدي ساختار چينش شده اشغالگران در دوره پسا صدام »را پر کرده و تبديل به نيرويي کارآمد در عرصة امنيتي براي جامعه و حکومت عراق گرديده است؛ به عبارت بهتر، حشد شعبی که یک نیروی نظامی ـ عقیدتی با پایگاه‌های مردمی است، علاوه بر آنکه، تقریباً از همه اقوام و اقشار عراق در آن حضور دارند، توان بالای خود را در نبرد با جریان‌های سلفی ـ تکفیری به نمایش گذاشته و توانسته است با تسلط بر مرز مشترک عراق با سوریه با هدف باز نگه داشتن محور ارتباطی تهران، بغداد، دمشق و بیروت طرح خطرناک امریکا برای ایجاد شکاف در محور مقاومت را خنثی سازد. پژوهش حاضر در پي تبيين اين است که تکيه بر مردم در عرصه‌هاي امنيتي، همواره کارسازتر از وابستگي به بيگانه بوده و از همين رو، حشد شعبي به مثابه یکی از مهم‌ترین اضلاع محور مقاومت، نگاه‌ها را به سمت «سیاست‌گذاری امنيتی مردم پایه» سوق داده است.
واژگان کلیدی
سیاست‌گذاری امنيت مردم پايه، حشد شعبي عراق، مرجعيت، محور مقاومت، داعش و حامیان آن
عنوان مقاله [English]
People Basic Security (Case Study of Iraq’s Hashd)
نویسنده [English]
Tooraj Afshoon
چکیده [English]
Abstract
Since the axis of resistance has become an alliance under the leadership of the Islamic Republic of Iran with the focus on “collective security” and “umbrella deterrence”, the Hashd al-Shabi has also emerged as a key and effective security force, in fact the main axes of its activity is the presence of elements of religion and popular volunteers in its structure. It may be argued that the Hashd al-Shabi, by taking its model from the Basij, has in fact filled the void caused by the “inefficiency of the post-Saddam era structure” and has become an efficient security force for Iraqi society and government; It is better to say that, the Hashd al-Shabi is a military-ideological force with popular bases and almost all ethnicities and Iraqi people are present in this force has demonstrated its ability to fight the Salafi-Takfiri currents and by overriding Iraq’s shared border with Syria with the aim of keeping the Tehran, Baghdad, Damascus and Beirut links open, it has thwarted the dangerous US plan to split the resistance axis.
The present study seeks to explain that relying on people in the security realm has always been more effective than dependence on outsiders, and therefore, the Hashd al-Shabi as one of the most important aspects of the resistance has led to a shift towards “people basic security policy”.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
People Basic Security Policy Making, Hashd al – Shabi, Marja, Resistance Axis, ISIS
عنوان مقاله [العربية]
الأمن القائم على الناس (دراسة حشد الشعبي العراق)
چکیده [العربية]
المخلص
منذ اليوم أصبح محور المقاومة تحالفا تحت قيادة جمهورية إيران الإسلامية مع التركيز على “الأمن الجماعي” و “الردع المظلي”، وقد برز الحشد الشعبی أيضا كقوة أمنية رئيسية وفعالة، في الواقع المحاور الرئيسية لنشاطها کان وجود عناصر الدين والمتحدثين الشعبيين في بنيته. يمكن القول إن الحشد، مشابه بالبسيج، قد ملأ الفراغ الناجم عن “عدم كفاءة هيكل الاحتلال بعد عهد صدام” وأصبح قوة أمنية فعالة للمجتمع والحكومة العراقية. والأفضل من ذلك، أن حشد الشعبی وهو قوة إيديولوجية عسكرية ذات قواعد شعبية، أظهر وتمكّن من محاربة التيارات السلفية التكفيرية بالإضافة إلى وجوده في جميع القبائل العراقية تقريبًا و أصبح المهيمنة على الحدود العراقية المشتركة مع سوريا بهدف الحفاظ على خطوط الاتصال بين طهران وبغداد ودمشق وبيروت كانت قادرة على إحباط خطة أمريكا الخطيرة لتقسيم محور المقاومة.
تسعى هذه الدراسة إلى توضيح أن الاعتماد على الناس في المجال الأمني كان دائمًا أكثر فاعلية من الاعتماد على الغرباء، وبالتالي، فإن الحشد الشعبی كواحد من أهم جوانب المقاومة أدى إلى التوجه إلی “الأمن القائم على الناس”.
الكلمات المفتاحية
السياسة الأمنية القائم على الناس، الحشد الشعبی العراقي، مرجعیة، محور المقاومة، داعش
ـ قرآن کريم
ـ نهج‌البلاغه
ـ افتخاري، اصغر (۱۳۸۹)، «صلح و امنيت بين‌الملل؛ رويکردي اسلامي»، در کتاب: حسين پور، احمدي «اسلام و روابط بين‌الملل؛ چارچوب‌هاي نظري، موضوعي و تحليلی»، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
ـ افشون، تورج، (۱۳۹۴)، «دين و عملاًنيت در ساختار حقوقي‌ـ حاکميتي عراق»، فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، سال شانزدهم، شماره ۳، پاييز ۱۳۹۴، پياپي ۶۲٫
ـ المكتب الإعلامي لرئيس مجلس الوزراء، ۵ تشرين الثاني ـ ٢٠١٨،
http://www.pmo.iq/press2018/5-11-201803.htm
ـ الوقت، «حشد شعبي‌ـ نيروي بسيجي عراق؛ چرا و چگونه شکل گرفت؟»، پنج‌شنبه ۵ آذر ۱۳۹۴، قابل دستيابي در سايت: http://alwaght.com/fa/news/2/274
ـ الیوم السابع، مؤتمر أربیل لمکافحۀ الإرهاب یطالب عشائر السنۀ بالتوحد لمجابهۀ داعش، ۲۰۱۴، قابل دستيابي در:http://natega.innfrad.com/story/2014/12/19/
ـ آزاد، اميرحامد، (آذر ۱۳۹۵)، «سايه روشن حشد شعبي»، تهران، مؤسسه مطالعات راهبردي انديشه‌سازان نور، چ اول.
ـ آزاد، اميرحامد، (آذر ۱۳۹۷)، گزارش ویژه عراق، شماره ۶۴، مؤسسه‌اندیشه‌سازان نور.
ـ بلوچی، محمد، عزت‌الله عزتی و مجید ولی شریعت‌پناهی (۱۳۹۶)، «بررسی رابطه سیاست‌گذاری‌های مواد مخدر با کارآمدی سیاست‌گذاری‌های امنیتی جمهوری اسلامی ایران در راستای ارتقای ژئوپلیتیک ایران»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال هفتم، شماره ۳٫
ـ بهمن، شعيب و علي کاظم خانلو، (پاييز ۱۳۹۴)، «ديباچه‌اي بر ديپلماسي نهضتي»، فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، سال شانزدهم، شماره ۳، پياپي ۶۳، پاييز ۱۳۹۴٫
ـ پايگاه خبري ـ تحليلي انتخاب، «واکنش رياض به ادعاي اينديپندنت»، ۱۸ شهريور ۱۳۹۵، قابل دستيابي در: www.entekhab.ir/fa/news/290938
ـ تراز نيوز، گفت‌وگو با سيد عمار حکيم، سه‌شنبه ۱۴ دي ماه ۱۳۹۵، به نقل از خبرگزاری مهر۱۳ دیماه ۱۳۹۵ برابر با۰۳January/2017 قابل دستيابي در سايت:
http://www.taraznes.com/content/120032
ـ تلاشان، حسن (۱۳۸۵)، «بررسی نظری آثار و نتایج بر امنیت ملی»، فصلنامه سیاست دفاعی، شماره ۵۵٫
ـ حاجي يوسفي، اميرمحمد و ابوالقاسم عارف‌نژاد (۱۳۹۰)، «نشانه‌شناسي گفتمان در اسلام سياسي و مردم‌سالار آيت‌الله سيستاني»، پژوهشنامه علوم سياسي، سال ششم، شماره چهارم.
ـ خبرگزاری ایسنا، ۸ دی ماه ۱۳۹۵، به نقل از پایگاه اینترنتی روز نو، قابل دستيابي در:
http://roozno.com/fa/news/244214
ـ خبرگزاری تسنیم ،۱۰ دی ماه ۱۳۹۵، قابل دستيابي در: ژ
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/05/17/1147012
ـ خبرگزاری مهر، «ابومهدی المهندس: احتمال حضور حشد شعبی در سوریه وجود دارد» سه‌شنبه ۱۴ دی ۱۳۹۵ قابل دستیابی در سایت : http://www.mehrnews.com/news/3867910
ـ خبرگزاري ايسنا، «درخواست رسمي عراق براي تغيير سفير عربستان در بغداد»، ۷ شهريور ۱۳۹۵، قابل دستيابي در: www.isna.ir/news/95060104474
ـ خبرگزاري ايلاف (بغداد)، «رفضنا تنسيقاً عسکرياً مع روسيا و ايران و سوريا»: قابل دستيابي در:
http://elaph.com/web/news/2015/10/10.43630.html
ـ روح‌الله‌زاده، احمد، جایگاه محور مقاومت در معادله رویارویی، قابل دستیابی در سایت:
ـ عادل محمد، انور (۲۰۱۵) «العلاقات العراقيه ـ السعوديه، ارث الماضي و آفاق المستقبل»، بغداد، مرکز بلادي للدراسات، مجله دورية ابحاث استراتيجيه، العدد التاسع، ايار ۲۰۱۵٫
ـ عدنان عزیز، احمد، «دور الحشد الشعبی فی تعزیز الوحده الوطنیه»، بغداد: فصلیه فکریه حوار الفکر، السنه الحادیه عشر، العددان ۳۷-۳۶، رجب ۱۴۳۶ (نیسان ۲۰۱۶).
ـ عندلیب، علیرضا و شریف مطوف (۱۳۸۸)، «توسعه و امنیت در آمایش مناطق مرزی ایران»، فصلنامه باغ نظر، شماره ۱۲٫
ـ مشرق نیوز، «امنیت مردم پایه»؛ مطلوب‌ترین الگو برای سیاست خارجی ایران در منطقه» (بخشی از سخنرانی دکتر سعدالله زارعی درسومین همایش بین‌المللی نظام بین‌الملل با عنوان «تحولات منطقه‌ای و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» برگزار شد ه در دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی)، تاریخ انتشار: ۳ آذر ۱۳۹۵، قابل دستيابي در:
