روسیه و نقش‌آفرینی منطقه‌ای؛ تعارض رابطه با تهران و تل‌آویو
فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، هجدهم، شماره ۲، پياپي ۷۸، تابستان ۱۳۹۶؛ صفحات ۳۱-۵۶
نوع مقاله: پژوهشی
نویسنده:
* مهدي بيژني
* دانشجوي دکتري مطالعات منطقه‌اي ـ گرايش خاورميانه، دانشکده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران
چکیده
تروريسم از گذشته‌هاي دور در مناطق مختلف جهان، ابزاري براي كسب اهداف مورد استفاده گروه‌هاي تروريستي بود و از اواخر قرن بيستم با گسترش و پیوند شبکه‌های تروریستی در سطح جهان، اندك اندك به پديده‌اي بین‌المللی تبديل شد. در اين دوره زماني، گروه‌هاي تروريستي فعال در جغرافياي اسلام به دلايل مختلف بيش از ساير نقاط دنيا هستند و اين وضعيت سبب شد كه عده‌اي پديده مذكور را برآمده از تحولات درونی كشورهاي اسلامي به‌ويژه خاورميانه قلمداد کنند. از آن جایی که بيشتر رویدادهای تروریستی دهه‌های اخیر توسط گروه‌های دارای داعیه پیروی از اسلام مانند القاعده، داعش، النصره، بوکوحرام، الشباب و… رخ داده است، این گروه‌ها آگاهانه یا ناآگاهانه به دنبال یافتن پیوندی ميان آموزه‌های اسلام و تروریسم برآمدند.
به راستي، علل گسترش تروريسم در دنياي اسلام چيست؟ آيا گروه‌هاي تروريستي به سبب اهداف «گروه‌گرايانه» (مذهبي يا قومي) دست به اقدام تروريستي مي‌زنند؟ آيا انگيزه‌هاي «ايدئولوژيك» (چپ و راست) در پس اقدامات گروه‌هاي تروريستي نهان است؟ آيا وجود عواملی مانند «دولت‌های ضعیف»، «دوره گذار»، «جهانی‌شدن»، «نوسازی» و «برخورد تمدن‌ها یا فرهنگ‌ها» و… عامل شکل‌گیری تروریسم در این گستره هستند؟ يا اين كه گروه‌هاي تروريستي در راستاي اهداف فايده‌انگارانه قدرت‌هاي جهاني و منطقه‌اي شكل گرفته‌اند و از آنها به عنوان ابزاري براي دستيابي به اهداف استفاده مي‌شود؟
به نظر نگارنده، عوامل مختلفي در بسترسازی تروريسم در گستره جغرافيایي مذکور نقش دارند؛ اما اهداف فايده‌انگارانه و ابزاري امريکا به عنوان قدرت هژمون (سیطره‌جوی) جهاني و بازیگران منطقه‌اي متحد آن، سهم اصلي را در قوام و دوام گروه‌هاي تروريستي برعهده دارند.
پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده است.
واژگان کلیدی
امريکا، تروریسم، القاعده، داعش، عراق، سوریه
عنوان مقاله [English]
Investigating the Reasons
of Terrorism Outbreak in the Islam Geography
نویسنده [English]
Mahdi Bijani
چکیده [English]
Abstract
Since many years ago, all around the world terrorism has been used as a tool in the hands of terrorist groups to achieve their goals. In late 20th century, with expansion and linkage of terrorist networks from around the globe, terrorism presented itself as an international phenomenon. In this era, active terrorist groups are proven to be more from Islamic world due to various reasons, which caused this phenomenon to be considered by some commentators, to be arising from domestic changes happening in Islamic countries, specifically Middle East. Due to the fact that many terrorism activities in recent decades has been carried out by the groups claiming to be Islamic, such as Al Qaeda, ISIS, Al nusra, Boko haram and Al shabaab, these groups consciously or unconsciously have been trying to come up with reasons to tie terrorism and Islam principles.
What are the causes of terrorism spread among Islamic world indeed? Do terrorist groups commit terrorism acts because of “group-oriented” (religious or ethnic) impetuses? Do “Ideological” motives (right and wrong) lie behind terrorism acts? Are reasons such as “weak governments”, “transition period”, “globalization”, “renovation” and “collide of civilizations and cultures” causing terrorism in such dimensions? Or are terrorist groups formed towards utilitarian aspirations of the world’s or the district’s imperialism and are used as a tool to those ends?
According to the Author’s point of view, there are various reasons to formation of terrorism in above mentioned geographical realms.
But America’s utilitarian and exploitive aspirations, as the world’s hegemonic power and it’s allies in regions, are playing the main part in formation and endurance of terrorist groups.
The current research is done in descriptive-analysis methodology and is done through library based studies.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
America, Terrorism, Al qaeda, ISIS, Iraq, Syria
عنوان مقاله [العربية]
دراسة أسباب ظهور الإرهاب في الجغرافيا الإسلامية
چکیده [العربية]
المخلص
منذ الماضي البعيد، کان الإرهاب في مختلف مناطق العالم، أداةً لتحقيق الأهداف بید الجماعات الإرهابية. ومنذ أواخر القرن العشرين، ومع توسیع وترابط الشبكات الإرهابية في العالم، أصبح الإرهاب ظاهرةً عالميةً بشکل تدريجي. في هذه الفترة، کانت الجماعات الإرهابية النشطة في الجغرافيا الإسلامية ولأسباب مختلفة، أكثر من أجزاء أخرى من العالم، وتسبب هذا الوضع في أن یعتبر البعض هذه الظاهرة ناجمةً عن التطورات الداخلية في البلدان الإسلامية وخصوصاً الشرق الأوسط. وبما أن معظم الأحداث الإرهابية في العقود الأخيرة، قد وقعت علی ید جماعات تدعي اتباع الإسلام مثل تنظيم القاعدة، داعش، جبهة النصرة، بوكو حرام، حركة الشباب و…، فإن هذه المجموعات حاولت بوعي أو بغير وعي أن تجد علاقةً بين تعاليم الإسلام والإرهاب.
حقاً، ما هي أسباب انتشار الإرهاب في العالم الإسلامي؟ هل تُقدم المجموعات الإرهابية علی تنفیذ الأعمال الإرهابية لأغراض “طائفية” (الدينية أو العرقية)؟ وهل الدوافع “الأيديولوجية” (اليسارية واليمينية) هي التي تکمن وراء أعمال الجماعات الإرهابية؟ هل أن عوامل مثل “الدول الضعيفة”، “الفترة الانتقالية”، “العولمة”، “التحديث” و”صراع الحضارات أو الثقافات” و …، هي التي تقف وراء ظهور الإرهاب في هذا النطاق الواسع؟ أو الجماعات الإرهابية قد تشكلت للأغراض النفعية للقوى العالمية والإقليمية، ویتم استخدمها كأداة لتحقيق الأهداف؟
من وجهة نظر کاتب هذه السطور، ثمة عوامل مختلفة تلعب دورها في تمهید الأرضیة لتوسیع نطاق الإرهاب في هذه الجغرافيا؛ لكن الأهداف النفعية والأداتية للولايات المتحدة كقوة مهيمنة عالمية (الساعية للسیطرة) والجهات الفاعلة الإقليمية المتحالفة معها، لها الإسهام الرئيسي في تکوين واستمرار الجماعات الإرهابية.
تقوم هذه الدراسة علی الأسلوب الوصفي – التحليلي معتمدةً علی المراجعة المکتبیة.
الكلمات المفتاحية
أمريكا، الإرهاب، القاعدة، داعش، العراق، سوريا
منابع فارسی
ـ انتخاب، رهبر بوكوحرام با داعش بيعت كرد، ۱۳۹۳، قابل دسترسي در:
http://www.entekhab .ir/fa /news/193444
ـ بزرگمهری، مجید، تعریف سازمان ملل از پدیده تروریسم، مروری بر اسناد و دیدگاه‌های صاحب‌نظران: مطالعات سیاسی، دوره ۱، ش ۲، ۱۳۸۷٫
ـ تابناك، «هيلاري كلينتون: القاعده را ما ساختيم» ۷ دي ۱۳۹۰، قابل دسترسي در:
http://www. tabnak.ir/fa/news/214468
ـ دیپلماسی ایرانی، جامعه جهانی سومالی را فراموشی کرده است، مصاحبه با امير زيادزاده، ۱۵ بهمن ۱۳۹۰، قابل دسترسی در: http://www irdiplomacy.ir/fa/page/17316
ـ رجانيوز، ۸ تير ۱۳۹۳، قابل دسترسي در: http://www.rajanews.com/news/176891
ـ سیف‌زاده، حسین و حسن گلپایگانی، محرومیت نسبی و چرخش رأی در انتخابات دوم خرداد ۱۳۷۶، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش۱، دوره ۱۹، ۱۳۷۶٫
ـ سیف‌زاده، حسین، (۱۳۹۰)، اصول روابط بین‌الملل ( الف و ب)، چاپ هفتم، تهران: میزان.
ـ شفاف،گلوبال ريسرچ: داعش درخدمت سياست خارجي آمريکا و پديده اسلام‌هراسي، ۹ فروردين ۱۳۹۵، قابل دسترسي در: http://shafaf.ir/fa/news/384277.
ـ صاحب‌نيوز، چقدر با تروريست‌ها آشنا هستيد؟، ۳ خرداد ۱۳۹۵، قابل دسترسي در:
http:// sahebnews .ir/465115
ـ عسکرخانی، ابومحمد (۱۳۸۴)، رژیم‌های بین‌المللی، تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
ـ فردا، داعش با اهل سنت چه كرد؟، ۷ خرداد ۱۳۹۵، قابل‌دسترسي در:
http://www .fardanews .com/fa/news/526839
ـ فرقه‌ها، جزئیاتی جدید از همکاری منافقین با داعش، ۱۳۹۳، قابل دسترسی در:
http://fergheha .ir/1393/05
ـ فيرحي، داوود، (۱۳۹۰)، دین و دولت در عصر مدرن، ج۲، تهران: رخداد نو.
ـ قاسمی، فرهاد، (۱۳۹۱)، اصول روابط بین‌الملل، چاپ چهارم، تهران: نشر میزان.
ـ قاسمی، فرهاد، (۱۳۹۰)، نظریه‌های روابط بین‌الملل و مطالعات منطقه‌ای، چاپ اول، تهران میزان.
ـ قرآن كريم، سوره مائده، آیه شریفه ۳۲٫
ـ قرآن كريم، سوره اعراف، آیه شریفه۱۵۱٫
ـ گر،تد رابرت، (۱۳۷۷)، چرا انسان‌ها شورش می‌کنند؟، ترجمه: علی مرشدی‌زاده، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
ـ مجيد، وحيد، بررسي تطبيقي خشونت سياسي(شورش، طغيان، ترور)، پايگاه اطلاع‌رساني قربانيان ترور، ۲۷ شهريور ۱۳۹۵، قابل دسترسي در:
http://www.teror-victims.com/fa/index .php? Page =definition&UID=3068238
ـ مروی، علی، اقتصاد و تروريسم، قابل دسترسي در:
http://www.eghtesadrooz.com /fa /doc /news /31.
ـ مشیرزاده، حمیرا، (۱۳۸۴)، تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، چاپ اول، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
ـ نسيم آنلاين، آنچه بايد درباره القاعده يمن بدانيد، ۱۳۹۴، قابل‌دسترسي در:
http://www .nasimonline.ir/Content/Detail/1007953
ـ كلاين، نائومي، (۱۳۹۳)، دكترين شوك؛ ظهور سرمايه‌داري فاجعه‌محور ترجمه مهرداد (خليل) شهابي و ميرمحمود نبوي، چاپ پنجم، تهران: كتاب آمه.
ـ نورایی بیدخت، حسن، یمن و اسلام‌گرایان، انتخاب ، ۲۲ خردادماه ۱۳۸۱، ش ۸۹۹٫
منابع خارجی
– Anderson, Tim (2015) “BARREL BOMBS,PARTISAN SOURCES AND WAR PROPAGANDA”, Global Research, 15 January.
– Anderson, Tim(2015), “SYRIA AND WASHINGTON’S ‘NEW MIDDLE EAST“, Global Research, 15 January.
– Anderson, Tim(2015), “The Insidious Relationship between Washington and ISIS: The Evidence“, Global Research, September 03.
– Anderson, Tim(2015),”The Dirty War on Syria; Washington, Regime Change and Resistance“, Global Research E-Book Series
– Chengu Garikai، (۲۰۱۵) “America Created Al-Qaeda and the ISIS Terror Group“,Global Research، November 14.
– Laquer, Walter, (2001) ”A History of Terorrism” (New Brunswick, NJ: Trasaction Publishers.
– Lutz, M. Jams and Brenda J. Lutz (2005) Terrorism; Origins and Evolution ,New York,Palgrave Macmilan.
– Peter, Chalk, (1999) “ The Evolving Dynamic of Terrorismin the 1990s”, Astralian Jornal of International Affairs, Vol.53, No.2.
– Ramakrishna, Kumar and Andrew Tan,(2002) ” The New Terrorism:Diagnosis and Prescriptions” , Singapore: Eastern University Press.
– Swanson, David (2016), ” Is the US trying to destroy ISIS? “ Global Research.
