بررسی چالش‌های پیش‌روی انتخابات پارلمانی عراق و تاثیرات آن بر محور مقاومت
آقای سیدرضا قزوینی (الغرابی) – پژوهشگر و تحلیل گر مسائل عراق در یادداشتی نوشتند که انتخابات پارلمانی عراق در آبان ماه ۱۴۰۴ برگزار خواهد شد. در یادداشت ذیل به بررسی چالش‌های پیش‌روی انتخابات عراق پرداخته شده است. در این یادداشت مواردی مانند بررسی ائتلاف‌های سیاسی در عراق و سناریوهای آمریکا برای ایجاد اختلال در انتخابات عراق و فرصت‌ها و تهدیدات انتخابات برای دولت و ملت عراق مورد بررسی قرار گرفته است.
الف: بررسی ائتلاف‌های سیاسی عراق در حفظ وحدت کشور عراق
وحدت، موضوعی انتزاعی نیست. در فضای سیاسی، وحدت احزاب و جریان های سیاسی با مشرب های مختلف، نشان دهنده وجود ثبات سیاسی و نوعی از بلوغ است. طبیعتا این موضوع به معنای اشتراک تام در همه دیدگاه ها و سیاست ها نیست، اما اشتراک در اهداف و آرمان های ملی و اتفاق نظر بر روی خطوط قرمزی که می تواند آن اهداف، آرمان ها و هویت ملی را خدشه دار کند همان چیزی است که می تواند نشان دهنده وجود وحدت ملی در یک کشور باشد.
هنگامی که از موضوع وحدت در عراق پساصدام سخن گفته می شود، همواره تصویری از اختلافات گسترده و تقریبا بی پایان در میان جریان های سیاسی و اجتماعی به چشم می آید. زایش گری اختلافات جدید، به بخشی از ویژگی های منحصر بفرد عراق تبدیل شده است. وابستگی ها یا دخالت های خارجی و هویت های متعدد و نامنسجم که بازی قدرت در عراق را سخت و پیچیده و حیاتی کرده اند طبیعتا آثار مطلوبی در خصوص یک وحدت پایدار سیاسی نمی توانند برجای بگذارند. انتخابات در عراق، در بستری از این معضلات و نابهنجاری ها رخ می دهد. آنچه مشهود است این است که روح ملی انسجام ساز، در رقابت ها یا به تعبیر واقعی تر، جنگ انتخاباتی به چشم نمی خورد. طبیعی است وقتیکه چنین فضایی توسط احزاب سیاسی و نامزدها خلق نمی شود، بخشی از تبعات آن بی اعتمادی به احزاب و انتخابات خواهد بود که خود را به شکل کاهش مشارکت مردم و تبعات پرآسیب آن نشان خواهد داد. ائتلاف های سیاسی در عراق نیز عموما زایش های پیش یا پسا انتخاباتی هستند که غالبا بر بستر افق های عمیق مشترک میان احزاب مؤتلف شکل نمی گیرد. بنابریان با اعتقاد بنده، نمی توان از این ائتلاف های انتظارات جدی در خصوص وحدت آفرینی در عرصه سیاسی و حتی اجتماعی عراق را داشت. با این حال معتقدم بسیاری از فرآیندهای تغییر در جوامع پیچیده، امری زمان بر و طولانی مدت و البته متکی بر تحقق بسیاری از مسائل و تحولات است و عراق هم نمی تواند از این قواعد مستثنی باشد.
ب: سناریوهای آمریکا و کشورهای غربی برای بر هم زدن نتیجه انتخابات
طبیعتا آمریکا، غرب و البته همسایگان عراق همیشه بازیگران فعالی در صحنه های مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی این کشور بوده و هستند. حالا البته، نقش هر کدام از این کشورها در طول همه این سال ها، در حال افت و خیز بوده است. صحنه انتخابات هم از این قاعده به دور نبوده است. انتخابات پارلمانی، ترسیم کننده نقشه و آرایش سیاسی عراق برای یک دوره چهار ساله است. درست است که احزاب سیاسی و رهبران این احزاب نقش بنیادین در تحولات بنیادین عراق دارند اما طبیعتا انتخابات عرصه وزن کشی و زورآزمایی این گروه ها برای اثرگذاری بیشتر و قوی تر بر فرایندهای تصمیم سازی و تصمیم گیری است که عموما نظام مند سازی آنها از رهگذر پارلمان محقق می شود. از این رو، تغییر آرایش و وزن سیاسی در عراق به گونه ای که منافع هر بازیگر خارجی در آن رعایت شود برای این کشورها اهمیت دارد. آمریکا و برخی از کشورهای منطقه ای همسو با آن نیز همواره کوشیده اند تا از جریان ها و گروه های سیاسی هم راستا با خود حمایت کنند. طبیعتا به قدرت رسیدن جریان هایی که منافع آمریکا در عراق را با چالش مواجه سازد مطلوب آن نیست. آمریکا در عراق حضور جدی و پررنگی دارد و به قدرت رسیدن جریان های مخالف با دخالت های آمریکا می تواند نقش مهمی در ایجاد چالش برای واشنگتن در عراق داشته باشد. به خصوص موضوع حضور نظامی آمریکا در عراق می تواند از جمله این مسائل نگران کننده برای آمریکا باشد. واشنگتن قدرت گیری احزاب و جریان هایی که رابطه نزدیکی با ایران دارند را به سود خود نمی داند و آن را به معنای افزایش قدرت مانور منطقه ای ایران تلقی می کند. از دید آمریکا، پس از حملات سخت نظامی رژیم صهیونیستی علیه محور مقاومت و همچنین ایران، قدرت داخلی و منطقه ای تهران کاهش یافته است و عراق نباید در ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی به روزنه ای برای قدرت نمایی مجدد ایران تبدیل شود. به همین جهت نتایج این دوره از انتخابات در عراق که در شرایط منطقه ای حساس و متفاوتی برگزار می شود به طور جدی می تواند آثار قابل توجهی را چه برای عراقی ها و چه برای سایر بازیگران برجای بگذارد.
ج- فرصت‌ها و تهدیدات دولت و ملت عراق بعد از انتخابات
برگزاری انتخابات آزاد و شفاف به خودی خود، فرصت مهمی برای ایجاد تغییرات در همه جای دنیاست. انتخابات در عراق هم بخشی از روند دمکراسی نوپا در این کشور است. انتخابات این فرصت را به شهروندان می دهد تا دست به اصلاح معایب موجود و البته تصحیح انتخاب نامطلوب خود در دوره قبل بزنند. این فرصتی است که تنها انتخابات می تواند به آنها بدهد. طبیعتا اصلاح مستمر این روند توسط شهروندان چه بسا بتواند منجر به تغییر شیوه های ناکارمد حکمرانی و اصلاح آنها توسط نخبگان منتخب مردم شود. بنابراین انتخابات آزاد و شفاف، سودی دوسویه برای شهروندان و نظام حکمرانی کشور دارد. لیکن یکی از موضوعاتی که می تواند تهدیدی برای شهروندان و یک نظام سیاسی سالم باشد، بروز حس ناکارمدی انتخابات و تغییرات سیاسی ناشی از انتخابات در یک کشور است. کاهش مستمر مشارکت انتخاباتی در جامعه عراق به ویژه در مناطق شیعی، در دوره های متوالی نشان دهنده بروز یک بی اعتمادی جدی به انتخابات و نخبگان سیاسی این کشور است. استمرار این رفتار از سوی شهروندان در انتخابات ۲۰۲۵ نه به سود شهروندان و نه به سود کلیت نظام سیاسی و حکمرانی کشور است، حتی اگر این کاهش اعتماد و مشارکت، مطلوب برخی از رهبران سیاسی باشد. نشانه های ورود جدی و پرقدرت آمریکا به عراق پس از چند سال دوره فترت وجود دارد. اظهارات و تماس های مقامات آمریکایی با عراق و رد و بدل شدن پیام ها و تعیین یک فرستاده ویژه از سوی ترامپ برای عراق، و اظهارات اخیر رئیس جمهور آمریکا درباره عراق، نشان می دهد که این کشور، بار دیگر وارد دایره اهتمامات جدی آمریکایی ها شده است. موضوعی که نگرانی جدی از رفتار مخرب و مداخله جویانه گر آمریکایی را در عراق باعث شده است. به نظر می رسد که انتخاباتی که نتایج آن مطلوب آمریکایی‌ها باشد می‌تواند مأموریت فرستاده ویژه ترامپ را نیز آسان تر به پیش ببرد. هرچند که به اعتقاد بنده، ورود فرستاده جدید به پرونده عراق، می تواند تهدیدی جدی برای روند تشکیل دولت در عراق و تعیین نخست وزیر و مداخله در این روند باشد.
