چکیده
زیدیه در بستر تاریخی، از همان آغاز، حد میانه دو جریان شیعی ـ سنی قرار داشته و از دو اندیشه ولایت ـ خلافت تغذیه کرده است و در عین حال بیش از آنکه صبغه‌ای فقهی ـ کلامی به خود بگیرد، دارای صبغه‌ای سیاسی ـ جهادی بوده و بدین رو از لحاظ اندیشگی جلوه و جلالی نیافته و از محدوده‌ای که در آن مبعوث شده، فراتر نرفته است.
زیدیه در حوزه کلامی وامدار«جعفریه» است ولی در حوزه فقهی بیش از تشیع به اهل سنت نزدیک شده است. این گرایش به خصوص در فاصله روی کار آمدن ابن الوزیر در اوایل قرن نهم تا سقوط سلسله امامیه در اواخر قرن چهاردهم هجری تشدید شد و زیدیه را در ابعاد فقهی و بعضی از ابعاد کلامی به مذهب حنبلی بسیار نزدیک کرد. در این پژوهش درصدد بازشناسی «زیدیه تاریخی» هستیم و می‌خواهیم به ادبیات مربوط به تحولات جاری یمن که توجهات فراوانی را به خود معطوف کرده است، کمک كنيم.
واژگان کلیدی
یمن، زیدیه، تشیع، تسنن، زیدیه سلفی، زیدیه انقلابی
عنوان مقاله [English]
Shia and Sunni in Zaidiyyah
نویسنده [English]
Saadollah zarei
چکیده [English]
Abstract
From the beginning Zaidi was the historical context in two current Shiite and Sunni and it used of two thoughts province and caliphate at the same, Zaidi had political jihad more than juridical kalami so the intellectually and the area where there is didn’t change. Zaidi is approach in the legal sphere more than Sunni.
This trend, especially during the beginning of the ninth century until the fall of Ibn Alvzyr early Imami in Intensified in the late fourteenth century AD and Zaidi approach to hanbali religious in legal and kalami aspects.
This article wants to recognition historical Zaidi and wants help to the literature on development in Yemen.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Yemen, Zaidiyyah, Shia, Sunni, Zaidi Salafi, Revolutionary Zaidi
عنوان مقاله [العربية]
التشیع و التسنن لدی الزیدیة
چکیده [العربية]
المخلص
تقع الزیدیة عبر التاریخ في الحد الوسط بین التیارین الشیعي والسني و قد تغذت من فکرتي الولایة والخلافة، واصطبغت بالصبغة السیاسیة والجهادیة، أکثر من الصبغة الفقهیة و الکلامیة، و لذلك لم تزدهر فی المجال الفکري و لم تتجاوز من الحدود التي بعثت فیها.
إن الزیدیة مدینة في المجال الکلامي بالجعفریة لکن فی المجال الفقهي مقربة باهل السنة اکثر من الشیعة. إشتد هذا التوجه خاصة خلال أیام وصول ابن الوزیر إلی السلطة في أوائل القرن التاسع حتی سقوط الإمامیة في أواخر القرن الرابع عشر و هذا جعل الزیدیة مقربة بالمذهب الحنبلي في المجال الفقهي و أحیانا الکلامي. نهدف في هذا البحث إلی إعادة معرفة الزیدیة التاریخیة و نرید أن نساعد في تبیین صورة التطورات الأخیرة فی الیمن التي أثارت اهتمامات کبیرة نحوها.
الكلمات المفتاحية
الیمن، الزیدیة، التشیع، التسنن، الزیدیة السلفیة، الزیدیة الثوریة
ـ ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (بی‌تا)، منهاج السنه النبویه، بیروت: المکتبه العلمیه.
ـ ابن حابس، احمد بن یحیی (۲۰۰۰)، الایضاح شرح المصباح، صنعاء: دارالحکمه الیمانیه.
ـ ابن طاووس، علی بن موسی بن جعفر (بی‌تا)، الاقبال بالاعمال الحسنه فیما یعمل مره فی السنه، شرح جواد القیومی الاصفهاني، قم: مرکز نشر مکتب الاعلام الاسلامي.
ـ ابن عتبه، جمال‌الدین احمد بن علی الحسینی، (بی‌تا)، عمده الطالب فی انساب آل إبی طالب، بیروت: دارالمکتبه الحیاه.
ـ احمد بن یحیی، المهدي لدین‌الله (بی‌تا)، البحر الزفار الجامع لمذاهب علماء المصار، صنعا: دارالحکومه الیمانیه.
ـ الاشعری قمی، سعد بن عبدالله ابی خلف (بی‌تا)، المقالات و الفرق، به تصحیح محمد جواد مشکور، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
ـ اشعری، علی بن اسماعیل (۱۹۸۰)، مقالات اسلامیین و اختلاف المصلین، بیروت: دارالنشر فرانتز اشتاینر.
ـ اصفهانی، ابوالفرح (بی‌تا)، مقاتل الطالبیين، شرح سید احمد سقر، قم: نشر شریف رضی.
ـ بن عبدالله العمري، حسين (۱۹۹۰)، الامام شوکانی، رائد عصره، بيروت: دارالفكر المعاصر.
ـ بن یحیی اریانی، عبدالرحمان (بی‌تا)، مجموعه رسایل فی علم التوحید، دمشق: دارالفکر.
ـ جعفری، حسین (بي‌تا)، تشیع در مسیر تاریخ، تحلیل و بررسی علل پیدایش تشیع و مسیر تکوینی آن دراسلام، ترجمه سید محمدتقی آیت‌اللهی، تهران: نشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـ الحوثي عبدالمجید (۱۳۹۳)، «مصاحبه اختصاصی» نشر مرکز مطالعات خلیج فارس.
ـ الخطیب، صالح احمد (بی‌تا)، الامام زید بن علی: المفتری علیه، بیروت: المکتبه الفیصلیه.
ـ دهقانی فیروزآبادی، جلال (۱۳۸۹)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات سمت.
ـ رصاص، احمد بن حسن (۱۹۹۳)، مصباح العلوم فی معرفه حی القیوم، شرح دکتر محمد عبدالسلام کفافی، صنعا: مرکز بدر العلمی و الثقافی.
ـ سبحانی، جعفر (بی‌تا)، الزيديه في موكب التاريخ…، بيروت: دارالاضواء.
ـ شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (۱۹۸۶)، الملل و النحل، بیروت: دار صعب.
ـ شوشتری، محمدتقی (بی‌تا)، قاموس الرجال، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، مؤسسه نشر اسلامی.
ـ شوكاني، محمدعلي (۱۹۹۰)، الصوارم الحداد القاطعه لعلائق ارباب الاتحاد، صنعا: دارالهجره.
ـ شوکانی، محمد بن علی (بي‌تا)، العقد الثمین فی اثبات الوصيه الامیرالمومنین.
ـ شوکانی، محمد بن علی (بی‌تا)، البدر الطالع، بمحاسن من بعد القرن السابع.
ـ شوکانی، محمد علی (بي‌تا)، التحف علی مذهب السلف، تحقیق سید عاصم علی، طنطا: دارالصحابه للتراث.
ـ شوکانی، محمد علی (بي‌تا)، الفتح الغدیر، دارالاحیاء التراث العربی.
ـ شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان (۱۳۷۲)، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
ـ صبحی، احمد محمود (بي‌تا)، فی علم الکلام: دراسه فلسفيه لاراء الفرق الاسلامیه فی اصول‌الدین، بیروت: دارالنهضه العربيه.
ـ طبری، محمد بن جریر (بی‌تا)، تاریخ نامه طبری، تصحیح محمد روشن، تهران: انتشارات سروش.
ـ غالب احمد، قاسم و دیگران (بی‌تا)، ابن الامیر و عصره: صوره من کفاح شعب الیمن، نشر وزاره الاعلام والثقافه الیمینه.
ـ فرمانیان، موسوی‌نژاد و سيد علي مهدی (۱۳۸۶)، درس‌نامه تاریخ و عقاید زیدیه، قم: نشر ادیان.
ـ فوکو، میشل (۱۳۸۱)، از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ترجمه نیکو سرخوش و حسین جهاندیده، تهران: نشر نی.
ـ کلینی، محمد بن یعقوب (بی‌تا)، اصول کافی، ترجمه محمد باقر کمره‌ای، تهران: انتشارات سوره.
ـ مجلسي، محمد باقر (بی‌تا)، مراه العقول فی شرح اخبار ال الرسول، تصحیح سید هاشم رسولي محلاتی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ مرتضی لدین الله، محمد یحیی بن حسین (۲۰۰۲)، مجموعه کتب و وسایل الامام المرتضی محمد بن یحیی الهادی، صنعا: مکتب التراث الاسلامی.
ـ موسوی خویی، سید ابوالقاسم (بی‌تا)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، قم: منشورات مدینه علم.
ـ موسوی نژاد، سيدعلی (بی‌تا)، تراث الزیدیه، قم: نشر ادیان.
ـ ناشی اکبر (۱۹۷۱)، مسائل الامامه مقتطفات من الکتاب الاوسط فی المقالات، دارالنشر فرانتز اشتاينر.
ـ ناصرلدین الله، ابراهیم بن محمد مؤیدی (۲۰۰۲)، الاصباح علی المصباح فی معرفه الملک الفتاح، صنعا: مؤسسه الامام زید بن علی الثقافیه.
ـ نوبختی، حسن (۱۹۸۶)، فرق الشیعه، تصحیح آل بحرالعلوم، بیروت: دارالاضواء.
ـ نومسوک، عبدالله (بی‌تا)، منهج الامام الشوکاني فی العقیده، بیروت: دارالرساله.
ـ الوزیر الیمانی، محمد بن ابراهیم (بی‌تا)، العواصم و القواصم فی الذب عن سنه ابی القاسم، شرح شعيب الارنوط، بیروت: مؤسسه الرساله.
ـ وستوف، ويلي.
