چکیده
سیاست همسایگی، یکی از برنامه‌های دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود که در صورت تحقق اهداف آن می‌تواند ظرفیت‌های زیادی را برای کشور در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، فرهنگی و اقتصادی ایجاد کند. این مقاله به‌دنبال پاسخ به این سؤال است که ظرفیت‌های سیاست همسایگی دولت سیزدهم در کاهش چالش‌های امنیتی پیرامونی جمهوری اسلامی ایران چیست. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد ظرفیت‌های این سیاست همسایگی در حل چالش‌های امنیتی عبارت‌اند از: خارج کردن بازیگران منطقه‌ای از روند بازتولید رقابت‌های راهبردی و ژئوپلیتیک تنش‌زا برای تداوم مداخله‌گری، بازتعریف منافع و مفاهیم بر اساس واقعیت‌های درون‌منطقه‌ای، جلوگیری از بازیگری مخرب رژیم صهیونیستی، جلوگیری از بازتولید شکاف‌های قومی و مذهبی، کمک به کم شدن دولت‌های ضعیف و ورشکسته در سطح منطقه، پیدا کردن سازوکاری برای کاهش آثار ناشی از اختلافات مرزی و ارضی با همسایگان، تقویت همکاری‌های دفاعی و امنیتی، برطرف کردن کمبود و ضعف نبود رژیم‌ها و نهادهای منطقه‌ای کارآمد و ایجاد محدودیت در اعمال قدرت نرم و دیپلماسی عمومی بازیگران مداخله‌گر خارجی.
واژگان کلیدی
سیاست همسایگی، امنیت منطقه‌ای، دولت سیزدهم، بازیگر مداخله‌گر خارجی
عنوان مقاله [English]
Saudi Arabia’s Sociology, Societal Prospect
نویسنده [English]
Allahkaram Moshtaghi
چکیده [English]
Abstract
Saudi Arabia is considered the most traditional and undemocratic country among the countries of West Asia and North Africa. Regarding the post 2000 societal and regional developments as well as internal change in political and governmental bodies, the new Saudi Arabian rulers find it necessary to modify the economic, societal and cultural issues. The present research by a descriptive-analytical method seeks to answer first “what are the dimensions of this change?” and second “what are official new elites pursuing from these changes?” The basis of the research is that the new Saudi elite class has made changes in “surface” in order to prevent the society from turning into revolutionary nation, reducing international criticism, attracting more Western support, confronting Iran, and ending the succession crisis. In case it fails to “deepen” it, the country would face with negative and violent reaction from Salafi Wahhabi groups, secular courtiers and the new middle class.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Saudi Arabia, Muhammad bin Salman, Neo Potrimonialism, Neo Rentier, Pseudo-democracy
عنوان مقاله [العربية]
سوسيولوجيا السعودية ورؤيتها الاجتماعية
چکیده [العربية]
الملخص
قامت المملكة العربية السعودية باعتبارها البلد الأكثر تقليدية وغير ديمقراطية بين دول غرب آسيا وشمال أفريقيا، بتغییر المجتمع السعودي من الناحية الإقتصادية والإجتماعية والثقافية خاصة بعد التطورات الإقليمية في عام ۲۰۰۰ والتغيرات الداخلية، بما في ذلك قيادة الهيئة الحاكمة السعودية الجديدة ، وفيما يتعلق بالتغيير الاجتماعي والتواصلي. يسعى هذا البحث إلى الإجابة على سؤالين من خلال منهج وصفي وتحليلي، باستخدام الوثائق والکتب: أولاً، ما هي جوانب هذا التغيير؛ وثانياً، ما هي أهداف نخب الحكومة الجديدة بعد هذه التغييرات؟ أساس هذه الدراسة هو أن طبقة النخبة الجديدة في المملكة العربية السعودية قد خضعت لتغييرات شكلية لمنع حصول تحول التغييرات في المجتمع إلى ثورة جماهيرية، والحد من الانتقادات الدولية، واجتذاب المزيد من الدعم الغربي، ومواجهة إيران وإنهاء أزمة الخلافة في المملكة السعودية. إذا فشلت في تحويل هذه التغييرات السطحية إلى التغييرات العميقة، فسوف تتفاعل مع رد الفعل السلبي والعنيف لـ ۳ مجموعات هي: الوهابية السلفية، والعلمانية، والطبقة الوسطى.
الكلمات المفتاحية
المملکة العربية السعودية، محمد بن سلمان، النيوباتريمونالية، شبه ديمقراطية
الف) منابع فارسی
- آجرلو، حسین(۱۳۹۲)، «انقلاب‌های عربی و نقش فعال منطقه‌ای عربستان» در: کیهان برزگر، تحولات عربی، ایران و خاورمیانه، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
- استنسلی، استیگ(۱۳۹۳)، جامعه‌شناسی سیاسی قدرت در عربستان، ترجمه نبی‌الله ابراهیمی، تهران: پژوهشكده مطالعات راهبردي.
- اصلانی مناره بازاری، عماد (۱۳۹۶)، «بررسی زمینه‌های اجتماعی کسب و تثبیت قدرت محمد بن سلمان»، اندیشکده راهبردی تبیین، قابل دسترسی در: tabyincenter.ir/22623 بررسی زمینه‌های اجتماعی کسب و تثبیت قدر
- الرشید، مداوی(۱۳۸۲)، «مشروعیت سیاسی و تاریخ‌سازی در عربستان سعودی» در: نور محمد نوروزی، چالش مشروعیت و بازسازی نظم سیاسی در خاورمیانه، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
- بایندر، لئونارد (۱۳۷۸)، «بحران‌هاي توسعه سياسي»، ترجمه غلامرضا خواجه سروی، فصلنامه مطالعات راهبردی، پاييز، شماره اول.
- تجری، سعید؛ علیرضا کوهکن و یاسر اسماعیل‌زاده (۱۳۹۴)، «جنبش‌های اعتراضی و آینده رژیم نئوپاتریمونیال عربستان سعودی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هجدهم، شماره چهارم، شماره مسلسل۷۰، زمستان.
- ترابی، قاسم (۱۳۹۲)، «انقلاب‌های عربی و تغییر سیاست منطقه‌ای عربستان» در کیهان برزگر، تحولات عربی، ایران و خاورمیانه، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
- توفیق، ابراهیم (۱۳۸۵)، «مدرنیسم و شبه‌پاتریمونیالیسم؛ تحلیلی از دولت در عصر پهلوی»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفتم، شمار ۱، بهار.
- حاتمی، محمدرضا (۱۳۸۴)، مبانی مشروعیت حکومت در اندیشه سیاسی شیعه، تهران: مجد.
- حاجیانی، ابراهیم؛ پاک سرشت، سلیمان (۱۳۸۷)، «بررسی تجربی الگوهای مشروعیت سیاسی در بین طبقه متوسط شهری ایران»، فصلنامه جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، سال اول، زمستان، شماره ۱٫
- درویشی، داریوش (۱۳۹۶)، «سازوکار جانشینی در عربستان سعودی و تلاش خاندان سلمان برای حفظ قدرت»، خبرگزاری تسنیم، قابل بازیابی در: ai/1444346
- دوگان، ماتیه (۱۳۷۴)، «سنجش مفهوم مشروعیت و اعتماد»، ترجمه پرویز پیران، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره ۹۷ و ۹۸٫
- سردارنیا، خلیل‌الله (۱۳۹۶)، «دموکراسی و دورنمای بقای سیاسی شیخ‌نشین‌های خلیج فارس»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره ششم، شماره دوم، تابستان.
- سردارنیا، خلیل‌الله (۱۳۹۲)، درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی خاورمیانه، تهران: نشر میزان.
- شهابی، هوشنگ و خوان لینز (۱۳۸۰)، نظامهای سلطانی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: شیرازه.
- عمادی، عباس (۱۳۹۳)، «مشروعیت»، پژوهشکده باقرالعلوم، قابل بازیابی در:
pajoohe.ir/%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-legitimacy-a-40551.aspx
- فولادیان، مجید و حمیدرضا جلائی پور(۱۳۹۵)، «مقایسه سلطه فرّه‌مندانه و سلطه کاریزماتیک با اتکا به آراء وبر: ایضاح یک خلط مفهومی»، فصلنامه مطالعات میان رشتهای در علوم انسانی، دوره هشتم، تابستان، شماره ۳٫
- قُرَنی، بهجت (۱۳۹۱)، «چالش تغییر و ضرورت مهندسی اجتماعی» در: بهجت قرنی، انقلاب در کشورهای عربی؛ واکاوی ریشه‌ها و عوامل، ترجمه الهام شوشتری‌زاده، تهران: مؤسسه مطالعاتی اندیشه‌سازان نور. ۷۳-۸۸
- کاظمی، حجت (۱۳۹۶)، «نسل جدید حاکمان عربی، دیپلماسی تهاجمی و پیامدهای آن برای منافع ملی ایران»، همشهری دیپلماتیک، تیر و مرداد، شماره ۹۹٫
- کلهر، محمدرضا (۱۳۹۶)، سـکولاریسـم نسخه محمدبن سلمان برای نجات، روزنامه کیهان، شماره ۲۱۷۵۰٫
- گلدستون، جک (۱۳۸۵)،مطالعات نظری، تطبیقی و تارخی در باب انقلاب‌ها، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.
- ولدبیگی، عبدالشریف (۱۳۹۲)، «بررسی مفاهیم مشروعیت و کنش از دیدگاه ماکس وبر»، خبرگزاری فارس، قابل دسترسی در: com/newstext.php?nn=13920405001144
- هانتینگتون، ساموئل (۱۳۷۰)، سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر علم.
B- English Resources
Al-Zaidi,Muffed(2015),“Political reform attempts in Saudi Arabia”, Contemporary Arab Affairs, Volume 8, September.
Abduulah, Abdulkhaleq(2014), “the Impact of Arab Spring on the Arab Gulf States”, in Silent Revolution: The Arab Spring and Gulf States , edited by Seikaly & Matter, Hamburg: Gerlach Press.
com (2014), 39% of public employees in Saudi Arabia are women, available at: gulfnews.com/news/gulf/saudi-arabia/39-of-public-employees-in-saudi-arabia-are-women-1.1371771.
com(2016), US has most Saudi students globally , available in : arabnews. com/node/939256/saudi-arabia
Batrawi, Aya (2015), “Saudi Arabia struggles with stampede aftermath as hajj ends”, Associated Press. available at: http://www.stripes.com/news/middle-east/saudi-arabia-struggles- with-stampede-aftermath-ashajj-ends-1.370416
Brooker, Paul(2009), Non-Democratic Regimes: Second Edition, UK: Palgrave Macmillan.
Friedman,Thomas.L(2017), Saudi Arabia’s Arab Spring, at Last, New york times, available in: nytimes.com/2017/11/23/opinion/saudi-prince-mbs-arab-spring.html
s, Martin (1959), “Social Conflict, Legitimacy and Democracy”, in Political Man: The Social Basis of Politics, New York: Doubleday.
McLaughlin, Eliott C. (2017), Saudi crown prince promises ‘a more moderate Islam’, CNN, available in: http://edition.cnn.com/2017/10/24/middleeast/saudi-arabia-prince-more-moderate- islam/index.html
Menoret , Pascal and al-Utaybi, Awadh (2009), Urban unrest and non-religious radicalization in Saudi Arabia, London: London .I.B. Tauris
Mouline, Nabil (2010), Power and Generational in Saudi Arabia, Critique internationale, No 46, Avril / Juin.
Robert, Mason (2015), Foreign Policy in Iran and Saudi Arabia: Economics and Diplomacy in the Middle East, London: I.B.Tauris & Co.Ltd.
The Statistics Portal (2017),a, Internet user penetration in Saudi Arabia from 2015 to 2022 & Saudi Arabia: Total population from 2010 to 2022 ,available in: com/ statistics/ 262467/total-population-of-saudi-arabia/
The Statistics Portal (2017),b, Number of students in Saudi Arabia from 2013 to 2016, available in: com/statistics/628665/saudi-arabia-total-number-of-students/
Yasin-Qasem, Islam (2010), Neo-rentier Theory: The Case of Saudi Arabia 1950-2000, Netherlands: Faculty of Social and Behavioural Sciences, Leiden University.
