چکیده
از ۱۰ آبان ۱۳۹۸، بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین موج اعتراضات مردمی در شهرهای مرکز و جنوب عراق در سال‌های بعد از ۱۳۸۱ تاکنون آغاز شده است. حجم اعتراضات و خواسته‌های وسیع معترضان برای کناره‌گیری دولت و ایجاد تغییرات به‌گونه‌ای است که بررسی زمینه‌های شکل‌گیریِ این اعتراضات را به مسأله‌ای مهم تبدیل کرده است. در پژوهش حاضر، مؤلفه‌های ناتوانی و بحران اقتصادی در عراق بعد از ۱۳۸۱ به‌ویژه در سال‌های بعد از ظهور داعش (۱۳۹۳) به‌عنوان مهم‌ترین مؤلفه مطرح شده که می‌توان آن را موتور محرکه اعتراضات معرفی کرد. با این وجود، عامل اقتصادی را نمی‌توان در مقام یگانه عامل دانست، بلکه در کنار این عامل نرم، باید به عواملی همچون نبود نیروی نظامی یکپارچه و چنددستگی در آرایش نیروهای امنیتی- نظامی، وجود شکاف‌های فرقه‌ای و قومی، بحران مشروعیت و کارآمدی دولت و دخالت کشورهای خارجی اشاره کرد. در واقع، می‌توان «دولت» را در سیر اعتراضات کنونی عراق به‌عنوان مهم‌ترین بازیگر معرفی کرد، به این دلیل که اساساً امنیت و ثبات در منطقه غرب آسیا «دولت‌محور» است. از این‌رو، مسئولیت اصلی در ایجاد زمینه‌های بحران و هم در حل‌و‌فصل اعتراضات را می‌توان بر عهده دولت و کارکرد آن در زمینه‌های مختلف امنیتی، نظامی، کارآمدی اجتماعی- سیاسی، وحدت‌بخشی، تولید محتوای فرهنگی در مسیر ایجاد وحدت و ناتوانی در مسیر ایجاد توسعه و رفاه اقتصادی دانست و مورد ارزیابی قرار داد. به‌رغم همه اینها، پس از گذشت مدت زمانی کوتاه از آغاز اعتراضات شاهد دخالت‌هایی خارجی در راستای تهییج مردم و افزایش موج تظاهرات‌ها بوده‌ایم.
واژگان کلیدی
اعتراضات خیابانی، عراق، بحران اقتصادی، توسعه نامتوازن، داعشیسم ذهنی، بحران مشروعیت، بحران کارآمدی.
عنوان مقاله [English]
Effective components of recent Iraqi protests
نویسنده [English]
Javad Madadi
چکیده [English]
Abstract
Since the 10th of November, the biggest and most widespread wave of popular protests since 2003 has started in central and southern cities of Iraq. The size of the protests and the widespread demands of the protesters to the withdrawal of government and make changes in that have made examining the background of the protest an important issue. In the present study, the components of disability and the economic crisis in Iraq after 2002, especially in the years after the emergence of ISIS, have been identified as the most important components that can be described as the engine of protest. Yet the economic factor cannot be considered as the only factor, but along this soft factor, there must be factors such as lack of unified military and divisions in the composition of the security forces, the existence of sectarian and ethnic divisions, the crisis of legitimacy and efficiency of government, and the interference of foreign countries. In fact, the “government” can be identified as the most important player in Iraq’s current protests, as security and stability in West Asia are essentially “state-centered”. Therefore, the main responsibility for creating crises and resolving the protests can be assumed and evaluated by the government and its function in various security, military and security fields. In spite of all this, after a short period of time since the beginning of the protests, we have witnessed foreign interference in order to stir up the public and increase the wave of demonstrations.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Street protests, Iraq, economic crisis, unbalanced development, mental Da’ishism, the crisis of legitimacy, the crisis of efficiency.
عنوان مقاله [العربية]
المؤشرات الفعالة للاحتجاجات العراقية الأخيرة
چکیده [العربية]
المخلص
في السنوات منذ عام ۲۰۰۲، بدأت أكبر وأوسع موجة من الاحتجاجات الشعبية في مدن وسط وجنوب العراق منذ ۱ نوفمبر ۲۰۱۹٫ إن حجم الاحتجاجات والمطالب الواسعة النطاق للمتظاهرين بتنحي الحکومة وإجراء التغییرات جعلت من دراسة خلفية هذه الاحتجاجات مسألة مهمة، وفي هذه الدراسة تم تحديد مكونات الإعاقة والأزمة الاقتصادية في العراق بعد عام ۲۰۰۲ ، وخاصة في السنوات التي تلت ظهور تنظیم داعش الارهابیة (۲۰۱۴) ، باعتبارها أهم عنصر يمكن وصفه بأنه محرك هذه الاحتجاجات، ومع ذلك لا يمكن اعتبار العامل الاقتصادي هو العامل الوحيد ولكن بجانب هذا العامل الناعم يجب أن تكون هناك عوامل مثل الافتقار إلى القوة العسكرية الموحدة، وتعدد قوات الأمن، ووجود انقسامات طائفية وإثنية، وأزمة الشرعية، وكفاءة الحكومة، و تدخلات الدول الأجنبية، وفي الواقع يمكن تعريف “الحكومة” على أنها اللاعب الأكثر أهمية في الاحتجاجات الحالية في العراق، لأنها عنصر محوري في الأمن والاستقرار في غرب آسيا، لذلك فإن المسؤولية الرئيسية عن خلق الأزمة وحل الاحتجاجات يمكن أن تكون مسؤولیة الحكومة ووظيفتها في مختلف مجالات الأمنیة، والعسكرية، والكفاءة الاجتماعية – السياسية، والتوحيد، وإنتاج المحتوى الثقافي من أجل خلق الوحدة وعدم القدرة على التنمیة و الرخاء الاقتصادي، وعلى الرغم من كل هذا وبعد فترة زمنية قصيرة منذ بداية الاحتجاجات، شهدنا تدخلات أجنبية من أجل إثارة الرأي العام وزيادة موجة المظاهرات.
الكلمات المفتاحية
احتجاجات الشوارع، العراق، الأزمة الاقتصادية، التنمية غير المتكافئة، الداعشية العقلية، أزمة الشرعية، أزمة الكفاءة.
الف) منابع فارسی
- کتب فارسی
ـ جکسون، رابرت و گئورک سورنسون، درآمدی بر روابط بین‌الملل، ترجمه مهدی ذاکریان، احمد تقی‌زاده و حسن سعید کلاهی، تهران: نشر میزان، ۱۳۹۰٫
ـ دوئرتی، جیمز و رابرت فالتزگراف، نظریه‌های متعارض در روبط بین‌الملل، ترجمه وحید بزرگی و علیرضا طیب، تهران: نشر قومس، چاپ ششم، ۱۳۹۰٫
ـ عبداله خانی، علی، نظریه‌های امنیت، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران، ۱۳۸۹٫
ـ گریفیتس، مارتین، نظریه روابط بین‌الملل برای سده بیست‌و‌یکم، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی، چاپ سوم، ۱۳۹۴٫
ـ مارتین، لی‌نور جی، چهره جدید امنیت در خاورمیانه، ترجمه قدیر نصری، تهران: دانشگاه امام صادق (ع) و پژوهشکده مطالعات راهبردی ۱۳۸۹٫
۲٫ مقالات فارسی
ـ آدمی، علی و سید احمد نکویی، نقش و جایگاه رسانه در راهبردهای گروه‌های سلَفی-جهادی و تأثیر آن بر خاورمیانه، فصلنامه مطالعات رسانههای نوین، سال ۴، شماره ۱۳، بهار ۱۳۹۷٫
۳٫سایت‌های اینترنتی
ـ تعریف مفاهیم اقتصادی، تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه، قابل دسترس در:
ـ سلیمی، آرمان، سایه سنگین اهریمن داعش بر عراق بعد از آزادسازی موصل، سایت خبری – تحلیلی الوقت، ۲۶/۱۱/۱۳۹۵، قابل دسترس در: http://alwaght.com/fa/News/87900
ب) منابع لاتین
– Baker, Pauline H, Iraq as a Failed State: A Six Month Progress Report, The Fund for Peace, Washington, D.C. 2003, Available at: www.fundforpeace.org.
– Central Intelligence Agency CIA, Iraq Fact book, 18 December 2015, Available at: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html.
– Doyle, M. Ways of War and Peace, New York: W.W. Norton. Doyle, M., and J. Ikenberry (eds.), New Thinking in International Relations, 1997.
– Fund for peace, Fragile States Index, 2005 – 2015, Available at: www.fundforpeace.org.
– Hammond, A., Saudi Arabia: Cultivating sectarian spaces, The Gulf andsectarianism, European council of foreign relations, 2013.
– http://www.tradingeconomics.com/iraq/gdp-per-capita.
– Iraq – Gross domestic product in current prices, Available at: https:// knoema.com/ atlas/ Iraq/GDP.
– Iraq Unemployment Rate 1991-2017, Avlabel at: https:// tradingeconomics.com/ iraq/ unemployment-rate.
– Pfaff, C. Anthony, Iraq protests: How should the government and the US respond?, 3 OCT, 2019, Available at: https://www.atlanticcouncil.org/blogs/menasource/iraq-protests-how-should-iraq-and-the-us-respond.
– The World Bank In Iraq, Available at: http://www.worldbank.org/ en/country/ iraq/overview.
