سياست خارجي قطر: چالش‌ها و فرصت‌ها (۲۰۱۴ ـ ۱۹۹۶)
فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، شانزدهم، شماره ۲، پياپي ۶۲، تابستان ۱۳۹۴؛ صفحات ۱۰۹-۱۳۸
نوع مقاله: پژوهشی
نویسنده:
* داود رجبي بهجت
* پژوهشکر مطالعات منطقه‌اي غرب آسيا و شمال افريقا
چکیده
طی سال‌های اخیر غرب آسیا همواره درگیر بحران‌ها و مناقشات ارضی، قومی و مذهبی بوده است. در مقاطع تاریخی گوناگون کشورهای منطقه تلاش كرده‌اند با اثرگذاری در روابط دیپلماتیک منطقه جایگاه و نفوذ خود را ارتقا دهند. کشور پادشاهی قطر نيز به‌رغم وسعت و جمعیت کم، نظام سیاسی مطلقه موروثی، فقدان عمق سرزمینی، قرارگیری بین دو قدرت منطقه‌ای ایران و عربستان سعودی و اختلافات سرزمینی با همسایگان خود سعی کرده است با استفاده از اقدامات دیپلماتیک فعال، استراتژی اقتصاد سیاسی بین‌المللی و دیپلماسی رسانه‌ای، سیاست خارجی فعال و اثرگذاری اتخاذ كند. حاکمان قطر با آغاز تحولات غرب آسیا در سال ۲۰۱۱ با استفاده از ظرفیت‌های دیپلماتیک، اقتصادی و رسانه‌ای، سیاست منطقه‌ای فعالی را پیش گرفته‌اند. به‌رغم موفقیت‌های نسبی اولیه، به سبب محدودیت‌های ژئوپلیتیکی، وابستگی سیاست خارجی و پیچیده بودن تحولات در منطقه غرب آسیا، سیاست‌های قطر با ناکامی همراه بود و موجب تشدید بی‌ثباتی در منطقه شده است. این پژوهش سعی دارد با تبیین ظرفیت‌ها و راهبردهای سیاست خارجی قطر، ضمن بررسی کنش‌های این کشور در تحولات غرب آسیا، چالش‌ها و فرصت‌های سیاست خارجی آن را بیان و تحلیل كند.
واژگان کلیدی
قطر، سیاست خارجی، جنوب غرب آسیا، انرژی، رسانه
عنوان مقاله [English]
Qatar’s foreign policy:
Challenges and Opportunities (1996- 2014)
نویسنده [English]
Davood Rajabi Behjat
چکیده [English]
Abstract
In recent years, there were always territorial, ethnic and religious crises and conflicts in the West of Asia. In various historical periods, countries in the region tried by effecting on diplomatic relations of the area upgrade their status and influence.
Kingdom of Qatar also despite its size and small population, the political system of absolute monarchy hereditary, lack of territorial depth, locating between two regional powers Iran and Saudi Arabia, and territorial disputes with its neighbors, tries to have an effective and active foreign policy plan by using an active diplomatic effort, media strategy, international political economy and diplomacy. The rulers of Qatar at the beginning of the developments in West Asia in 2011 chose an active regional policy by using their diplomatic, economic and media potentials.
Despite the relative success of the original, Qatar policies failed and exacerbated instability in the region due to geopolitical constraints, depending on foreign policy and complicated developments in West Asia.
This research aims to explain the strategies and capacities of Qatar’s foreign policy in addition to review the actions of this country in the developments in West Asia analyze the challenges and opportunities of this foreign policy.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Qatar, foreign policy, South West Asia, Energy, Media
عنوان مقاله [العربية]
السياسة الخارجية لدولة قطر: التحديات والفرص (۲۰۱۴-۱۹۹۶)
چکیده [العربية]
المخلص
في السنوات الأخيرة، کانت منطقة غرب آسيا تشهد دوماً الأزمات والنزاعات الإقليمية والعرقية والدينية. وقد حاولت بلدان المنطقة في فترات تاريخية مختلفة، ومن خلال التأثير على العلاقات الدبلوماسية للمنطقة، تحسين موقعها ونفوذها. مملكة قطر أیضاً، وعلى الرغم من صغر الحجم وقلة عدد السكان، النظام السياسي الاستبدادي الوراثي، عدم وجود العمق الأرضي، الوقوع بین قوتین إقليميتین هما إيران والسعودية، والنزاعات الإقليمية مع الجيران، حاولت من خلال استخدام تدابير الدبلوماسية النشطة، إستراتيجية الاقتصاد السياسي الدولي والدبلوماسية الإعلامية، تبني سياسة خارجية نشطة وفعالة. ومع بدء التطورات في غرب آسيا في عام ۲۰۱۱، اتخذ حكام قطر عبر استخدام القدرات الدبلوماسية والاقتصادية والإعلامية، سياسةً إقليميةً نشطةً. وعلى الرغم من النجاح النسبي الأولي، ولکن بسبب القیود الجيوسياسية، التبعیة في السياسة الخارجية، والتطورات المعقدة في غرب آسيا، واجهت سياسات قطر الإخفاق دائماً، وأدت إلی تفاقم عدم الاستقرار في المنطقة.
یحاول هذا البحث ومن خلال تسلیط الضوء علی قدرات واستراتيجيات السياسة الخارجية القطرية، استعراض تصرفات هذا البلد في تطورات غرب آسيا، وتحلیل التحديات والفرص في سياسته الخارجية.
الكلمات المفتاحية
قطر، السياسة الخارجية، جنوب غرب آسيا، الطاقة، الإعلام
منابع فارسی
ـ ابراهیمی، نبی‌الله (۱۳۹۰)، «تأثیر شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های ماهواره‌ای در وقوع و تکوین انقلاب‌های عربی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، ش ۵۲٫
ـ ابراهیمی، نبی‌الله (۱۳۹۱)، «اخوانی‌گرایی و سیاست خارجی قطر در قبال انقلاب‌های عربی ۲۰۱۱»، فصلنامه مطالعات راهبردی، س ۱۵، مسلسل ۵۵، ش اول.
ـ اسدی، اکبر (۱۳۹۱)، «مسئله فلسطین در سیاست خارجی قطر»، فصلنامه مطالعات فلسطین، ش ۱۸٫
ـ امام جمعه‌زاده، سید جواد و مجتبي تویسرکانی (۱۳۸۷)، «منطق و مبنای راهبردهای کلان امنیتی در خلیج فارس»، مجله دانش سیاسی، س ۴، ش اول، بهار و تابستان.
ـ بیلیس، جان و اسميت استیو (۱۳۸۳)، جهانی شدن سیاست: روابط بین‌الملل در عرصه نوین، ترجمه ابوالقاسم راه چمنی و دیگران، تهران: انتشارات ابرار معاصر.
ـ تقی‌زاده، بیژن (۱۳۹۰)، «رئیس دولت، رئیس حکومت و سیاست خارجی»، نشریه پژوهش مجلس، س ۱۲، ش ۴۸٫
ـ رایزنی فرهنگی سوریه (۱۳۹۰)، «نشست تحریف رسانه‌ای: مفهوم و اهداف آن در سوریه»، روابط فرهنگی، س ۱، ش ۱٫
ـ سیف‌زاده، حسین (۱۳۸۳)، اصول روابط بین‌الملل الف و ب، تهران: نشر میزان.
ـ دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت خارجه (۱۳۷۶)، كتاب سبز قطر، تهران.
ـ يوسفي ليمايي (۱۳۸۴)، گزارش كشوري انرژي، تهران: انتشارات مرکز مطالعات انرژی.
ـ مسعودی، امید (۱۳۸۲)، «روش‌های جدید خبری در جنگ دوم خلیج فارس: انگاره‌سازی و جذب در بازی»، فصلنامه پژوهش و سنجش، س ۱۰، ش ۳۴، تابستان.
ـ مشیرزاده، حمیرا (۱۳۸۴)، نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: انتشارات سمت.
ـ نیاکویی، سید امیر (۱۳۹۰)، «تحولات اخیر خاورمیانه و شمال افریقا: ریشه‌ها و پیامدهای متفاوت»، فصلنامه روابط خارجی، س ۳، ش ۴٫
ـ نیاکوبی، امیر و حسين بهمنش (۱۳۹۱)، «بازیگران معارض در بحران سوریه: اهداف و رویکردها»، فصلنامه روابط خارجی، س ۴، ش۴٫
منابع لاتین
– Buzan, barry (1984), “Peace, Power and Security: Contending Concepts”, The Study of Tnternational.
– Chadwich Alger F. (1981), “Foreign Policy of US Publics of Publics”, Richard Little and Michel Smith Perspectives on World Politics, Us: Routlodge.
منابع اینترنتی
ـ ابوالعلاء، عبدالرحمن (۲۰۱۲)، «قراءه فی نتایج الانتخابات المصریه»:
http://www.aljazeere.net/NR/exeres/D33BBB29-57FF-4610-BF4D831DC916.htm
ـ القدس العربی (۲۰۱۲)، «السعودیه و قطر وافقنا علی دعم المعارqه السوریه و النظام یعتمد علی القناصه الایرانیین و مقاتلی حزب‌الله»: http://www.alquds.co.uk/index.asp?fname=today.htm
– Shushan, Debra (2011),”Bold Moves for a Small State: An Analysis of Qatar’s Foreign Policy”, March 16-19 at: http:citation.all academic.com/meta/p-mla-apa.
– Maguir, Thomas (2009), Qatar Transparency Strategy: Regional Empowerment or Western Hegemony, www.allacademic.com
– http://www.isrjournals.ir/fa/essay/138-essay-farsi-5.html.
