چشم‌انداز مقاومت فلسطين در چالش‌هاي هويتي غرب آسيا
فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، هفدهم، شماره ۲، پياپي ۶۶، تابستان ۱۳۹۵؛ صفحات ۱۰۷-۱۳۱
نوع مقاله: پژوهشی
نویسنده:
* احمد زارعان
* دكتري جامعه‌شناسي و پژوهشگر مسائل راهبردي
چکیده
بحران‌هاي غرب آسيا ابعاد متعددي دارد که از میان آنها مي‌توان مواردي مانند مداخله نظام سلطه، نقش مخرب رژيم صهيونيستي، جنگ نيابتي عليه محور مقاومت، توسعه‌طلبي بازيگران منطقه‌اي و… را بررسي کرد. مناقشات هويتي كه بسياري از مسائل مهم جهان اسلام از جمله مسئله فلسطين را تحت تأثير خود قرار داده، يكي از وجوه بحران‌هاي غرب آسيا است. اين پژوهش با استفاده از روش توصيفي‌ـ تبييني و منابع كتابخانه‌اي، چشم‌انداز مقاومت فلسطين را در شرايطي بررسی می‌کند كه منطقه غرب آسيا درگير مناقشات هويتي شده است. نتايج این بررسی نشان مي‌دهد که روند هويت‌يابي مسلمانان در چند دهه اخير، باعث برجسته شدن عامل هويت در مناسبات اجتماعي، سياسي و بين‌المللي شده و يافته‌هاي آن مؤيد اين واقعيت است كه در دوره‌هاي زماني كه محيط ملي يا بين‌المللي دچار بحران مي‌شود، افراد و گروه‌هاي اجتماعي به يكي از ابعاد هويت چندپارچه خود توجه بيشتري نشان مي‌دهند. از اين رو، «هويت مقاومت» به عنوان «هويت برساخته»اي كه تحت تأثير گفتمان انقلاب اسلامي، مجموعه‌اي از بازيگران را در يك كيان ژئوپليتيكي و ژئوكالچري به نام «محور مقاومت» مجتمع ساخته، تحت تأثير اين بحران‌ها به حاشيه رانده شده و هويت‌هاي قومي، مذهبي، سياسي و ايدئولوژيكي برجسته‌تر از گذشته شده‌اند. بر اين اساس، تا زماني كه بازيگراني فعال در خط مقدم مبارزه با رژيم صهيونيستي، تحت تأثير چالش‌هاي هويتي منطقه غرب آسيا، كنش خود را براساس هويت‌هاي قومي، مذهبي، ملي و… تنظيم كنند «هويت مقاومت» و به تبع آن، مقاومت ضد صهيونيستي به حاشيه رانده خواهد شد.
واژگان کلیدی
فلسطين، هويت مقاومت، چالش‌هاي هويتي، هويت‌هاي چندپارچه
عنوان مقاله [English]
The Vision of Palestine Resistance in Identity
Challenges of West Asia
نویسنده [English]
Ahmad Zarean
چکیده [English]
Abstract
The crisis in Western Asia has many dimensions of which the hegemonic structure interference, destructive role of Zionist regime, vicarious war against resistance front and expansionism of regional role-players can be investigated. Identity conflicts, which has affected a lot of Islamic world issues including Palestine issue, is one of the dimensions to the Western Asia crisis. In this research, employing a descriptive analysis methodology and library based approach, the vision in front of Palestinian resistance is studied in a situation in which Western Asia is dealing with identity conflicts. The outcomes of this study reveals that Muslims’ identity-seeking process in recent decades has made the matter of identity to become eminent in social, political and international relations. The findings of the current research proves that in various eras in which crisis strikes the national or international environment, individuals and social groups tend to put more emphasis on one dimension of their multidimensional identities. Hence, “resistance identity” as a “constituted identity” which by resort to Islamic revolution discourse, has unified a bunch of players under a geopolitical and geocultural tenet, named “resistance axis” has become more and more marginalized because of these crises; and ethnic, religious, political and ideological identities have become more prominent.
According to this, as long as active players in the front row of battle against zeionist regime, affected by identity conflicts of Western Asia region, are defining their actions based on ethnic, religious, national and all other kind of Identities, “resistance identity” and as a consequence, anti-zionist resistance becomes more and more subdued and marginalized.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Palestine, Resistance Identity, Identity Challenges, Multidimensional Identities
عنوان مقاله [العربية]
آفاق المقاومة الفلسطينية في ظل تحديات الهوية في غرب آسيا
چکیده [العربية]
المخلص
أزمات غرب آسيا لها أبعاد كثيرة يمكن دراسة بعض منها مثل تدخل نظام الهيمنة، دور الکيان الإسرائيلي الهدام، الحرب بالوكالة ضد محور المقاومة، النزعة التوسعية للجهات الفاعلة الإقليمية وهكذا دواليك. و صراعات الهوية التي تؤثر علی الكثير من القضايا الهامة في العالم الإسلامي بما في ذلك قضية فلسطين، هي أحد جوانب هذه الأزمات في غرب آسيا. هذه الدراسة والتي تقوم علی أساس أسلوب الوصفي-التبیيني والمصادر المكتبية، تسلِّط الضوء علی آفاق المقاومة الفلسطينية في ظروفٍ تشهد فیها منطقة غرب آسيا صراعات الهوية.
تظهر نتائج هذه الدراسة أن عملية بحث المسلمين عن الهوية في العقود الأخيرة، سبَّبت بروز عامل الهوية في العلاقات الاجتماعية والسياسية والدولية، والنتائج التي توصلت إليها تؤكد حقيقة أنه في الفترات الزمنية التي تشهد فیها البيئة الوطنية أو الدولية بعض الأزمات، فإن الأفراد والفئات الاجتماعية تولي اهتماماً أکبر لأحد جوانب هويتهم المجزأة دون سائر الجوانب. لذلك، فإن “الهوية المقاومة” بوصفها “الهوية” القائمة علی تأثير خطاب الثورة الإسلامية، والتي جمعت مجموعةً من الجهات الفاعلة، في هیئة جيوسياسية وجيو-ثقافية تدعی “محور المقاومة”، باتت مهمَّشةً تحت وطأة هذه الأزمات، فبرزت الهويات العرقية والدينية والسياسية والإيديولوجية أكثر مما كانت عليه في الماضي. وفقاً لذلك، طالما أن اللاعبين الفاعلين في طليعة النضال ضد الکيان الإسرائيلي، وتحت تأثير تحديات الهوية الإقليمية في غرب آسيا، تنظِّم إجراءاتها على أساس الهويات العرقية والدينية والوطنية و…، فإن “الهوية المقاومة” وبالتالي، المقاومة ضد الصهيونية، سيتم تهمیشها.
الكلمات المفتاحية
فلسطين، الهوية المقاومة، التحديات الهويائية، الهويات المجزأة
ـ استاوریانوس، لفتن استاوروس (۱۳۹۲) شکاف جهانی، سیر شکل گیری جهان سوم، ترجمه رضا فاضل، تهران: ثالث.
ـ احمدیان، حسن، «اخوان‌المسلمین مصر و حماس؛ به سوی حداقل‌گرایی»؟، فصلنامه مطالعات فلسطین، ش ۸، ۱۳۹۰٫
ـ اصفهاني، كسرا، «خداحافظی راشد الغنوشی از اسلام سیاسی»، روزنامه دنياي اقتصاد، ش ۳۷۷۲، ۴ خرداد ۱۳۹۵ قابل دسترسي در: http://donya-e-eqtesad.com/news/105363
ـ امام خامنه‌اي، بيانات در ديدار مجمع جهاني اهل بيت (ع) و اتحاديه راديو و تلویزيون‌هاي اسلامي، ۲۶ مرداد ۱۳۹۴، قابل دسترسي در: http://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1298
ـ امام خامنه‌اي، بيانات در نماز جمعه تهران، ۱۴ بهمن ۱۳۹۰، قابل دسترسي در:
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=18923
ـ ایرانی، محمد، بحران سوریه و سردرگمی دوستان، ۱۳۹۰، قابل دسترسی در:
http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/12528
ـ برتون، رولان (۱۳۸۰)، قوم‌شناسی سیاسی، ترجمه ناصر فکوهی، تهران: نی.
ـ جوادی ارجمند، محمدجعفر و سیدمحسن توکلیان و ناهید قمریان نصرآبادی، «بررسی نقش هویت قومی بر امنیت پایدار: مطالعه موردی منطقه کردستان ایران (قومیت کرد)»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، ش ۲۱، زمستان ۱۳۹۳٫
ـ خبرآنلاين، هلال سلفی در حال تشکیل شدن در مقابل هلال شیعی است، ۱۳۹۲، قابل دسترسی در:
http://www.khabaronline.ir/(X(1)S(ip14m3xd2sehsdi0d3mx2imz))/detail/342398
ـ دان، رابرت جی (۱۳۸۵)، نقد اجتماعی پست مدرنیته، بحران هویت، ترجمه صالح نجفی، تهران: شیرازه.
ـ دغاغله، عقیل، « نسبت سنجی هویت‌های اجتماعی و الگوهای هویت‌یابی در جهان امروز»، راهبرد، ش ۴۵، پاییز ۱۳۸۶٫
ـ دكميجان، هراير (۱۳۶۶)، جنبش‌هاي اسلامي در جهان عرب، ترجمه حميد احمدي، تهران: انتشارات كيهان.
ـ زارعان، احمد، «آسيب‌شناسي رابطه حماس با محور مقاومت پس از تحولات حوزه عربي»، فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، ش ۵۷، بهار ۱۳۹۳٫
ـ زارعان، احمد، «مقاومت در كوره بحران‌ها عيار خود را بالا برد»، عيار مقاومت (ويژه نامه روزنامه جوان)،۹ دی ۱۳۹۵٫
ـ زارعی، محمد، «حماس در سال ۱۳۹۰»، فصلنامه مطالعات فلسطین، ویژه‌نامه فلسطین، ۱۳۹۰٫
ـ زارعي، سعدالله، «رنگ مقاومت سياسي است نه مذهبي و قومي»، عيار مقاومت (ويژه نامه روزنامه جوان)، ۹ دی ۱۳۹۵٫
ـ شهیدی، فرزان، عوامل تنش‌ها در مصر و دورنمای اخوان المسلمین،۱۳۹۲، قابل دسترسی در:
http://www.basirat.ir/Content/262852
ـ فاست، لوئیس (۱۳۸۶)، روابط بین‌المللی خاورمیانه، ترجمه احمد سلطانی نژاد، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
ـ قدومي، خالد، «حماس و جمهوري اسلامي ايران، انتظارات متقابل»، فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، ش ۶۴، زمستان ۱۳۹۴٫
ـ قهرما‌‌‌ن‌پور بناب، رحمان، «بحران هویت صهیونیستی و گذر به هویت پسا صهیونیستی»، پژوهش‌نامه سیاست خارجی، ش ۱۰، فروردین ۱۳۸۷٫
ـ کاستلز، مانوئل (۱۳۸۴)، عصر اطلاعات؛ قدرت هویت، ترجمه حسن چاوشیان، چاپ چهارم، ج ۲، تهران: طرح‌نو.
ـ گل‌محمدی، احمد (۱۳۸۱)، جهانی‌شدن، فرهنگ و هویت، تهران: نی.
ـ متقی، ابراهیم، «گفتمان و پادگفتمان‌های مقاومت در سیاست بین‌الملل»، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال چهاردهم، ش ۴، پیاپی ۵۶، زمستان ۱۳۹۲٫
ـ ملا ابراهیمی، عزت (۱۳۸۲)، فرهنگ معاصر فلسطین، شخصیت‌ها و جنبش‌ها، تهران : مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور.
-Hall,Stuart and Paul Dugay (1991),The Local and The Global,Globalization and Ethnicity, London, Macrnillan.
– Kissinger, Henry (2014) Iran, A Bigger Problem Than ISIS, Retrieved from: www.huffingtonpost.com/…/ henry-kissinger-iran-isis_n_ 5777706. html.
