دالان زنگزور مبارزه مستقیم؛ تعاملات چند جانبه
آقای دکتر حسن صادقیان استاد دانشگاه و کارشناس حوزه قفقاز در مقاله ای با موضوع دالان زنگزور مبارزه مستقیم؛ تعاملات چند جانبه نوشت: تقریباً همه صاحبنظران از مُنافات ادعای ارضی جمهوری آذربایجان درباره «دالان زنگزور» با منافع ایران و حذف ایران از تمامی معادلات انرژي و ترانزیتی منطقه قفقاز جنوبی، اتفاق نظر دارند. بنابراین، برای جلوگیری از بروز این اتفاق دو راه بیشتر وجود ندارد:
۱. مبارزه و دشمنی مستقیم و هم جانبه ۲. تقویت ارتباطات و عضویت در معادلات دوجانبه و چندجانبه.
.
آنچه در واقعیت عیان و آشکار است همراهی و همگامی همه کشورهای منطقهای و بین المللی نسبت به شکلگیری این دالان میباشد؛ به طوری که کشور روسیه به عنوان مدعی اصلی و قدرتمند، بالاجبار و یا به اختیار با شرايط فعلی همراه و همگام شده و تغییرات منطقهای را پذیرفته است. این در حالی است که ما در عین اینکه در سیاست اعلانی، انتخاب مشخصی هنوز نداریم اما در عرصه عمل و سیاست اعمالی با گزینه اول بیشتر همراه هستیم؛ چراکه نمودهای آن را در اقدامات و سیاستهای چند ماه گذشته به ویژه یک هفته اخیر شاهد هستیم؛ به عنوان مثال امضای تفاهمنامه خواهر خواندگی تهران _ ایروان و دعوت از همسر رئیسجمهور ارمنستان به اجلاس زنان و حضور آن در حرم مطهر حضرت معصومه (س) آثار منفی و لطمات زیادی در روابط فیمابین ایران و جمهوری آذربایجان باقی گذاشت و بدین ترتیب به میزان دشمنی میان ایران و جمهوری آذربایجان به مراتب افزوده شد. بحث حمله به سفارت جمهوری آذربایجان هم این دشمنی را قطعاً تعمیق خواهد کرد و زمینه تحریکات دشمنان ایران به ویژه رژیم صهیونیستی را افزایش خواهد داد.
لذا در شرایط فعلی به نظر میرسد تهدید آذربایجان در رابطه با دالان زنگه زور به نفع ایران نیست؛ کنشها و واکنشها نسبت به دالان زنگه زور باید در چهارچوب قواعد حقوق بینالملل و به دور از تنش و در راستای منافع کشورها و امنیت منطقه صورت پذیرد.
برخی معتقدند، دالان زنگه زور موجب قطع ارتباط زمینی ایران و ارمنستان نخواهد شد، یا دست کم به لحاظ فنی این امکان وجود دارد که این دالان به گونهای احداث شود که مرز میان ایران و ارمنستان حذف نشود. در غیر این صورت، به نظر می رسد راهی جز جنگ و تقابل دوجانبه یا به احتمال زیاد چندجانبه وجود نخواهد داشت؛ اتفاق نامبارکی که چه بسا برای رژيم صهيونيستي، آمریکا و ديگر دشمنان و رقبای منطقهای فرصت سازی خواهد کرد تا ایران را بیش از پیش تحریم و محاصره کنند. همچنین، تداوم تقابل و دشمنی نه تنها از منظر منطقهای کارساز نیست بلکه فشارهای بین المللی را افزایش خواهد داد؛ چرا که با توجه به جنگ روسیه و اوکراین و بروز بحران انرژی، جامعه جهانی و به ويژه کشورهای اروپایی هم با شکلگیری دالانهای جدید در منطقه قفقاز جنوبی همراه و همگام هستند.
بنابراین به منظور جلوگیری از شکلگیری دالان زنگه زور، با درنظر گرفتن همه تحولات و معادلات منطقهای و بین المللی، بهتر است ارتباطات و عضویت در معادلات دوجانبه و چندجانبه تقویت گردد. تحقق مدل همکاری ۳+۳ یکی از راهکارهایی است که میتواند در این راستا مؤثر باشد. همچنین گفتگو دو جانبه یا چندجانبه در خصوص چگونگی احداث دالان به نحوی که مرز ایران و ارمنستان قطع نشود، میبایست در اولویت مذاکرات مسئولین سیاست خارجی ایران با مقامات جمهوری آذربایجان و دیگر کشورهای منطقهای باشد.
میتوان بحث بازگشت جمهوری آذربایجان به سرزمین مادری پیگیری شود و به لحاظ حقوقی در دادگاههای بین المللی مطرح شود. همچنین میتوان دولت ترکیه را به جهت حمایت از تحقق دالان زنگه زور، به بستن راه ارتباطی ترکیه به نخجوان مخیل کرد.