سخن ناشر

طی سال‌های اخیر، روند تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی در غرب آسیا از چنان شتاب و عمقی برخوردار بوده است که برای بررسی همه ابعاد و جوانب مختلف آن، باید مجموعه‌ای از متغیرها و مؤلفه‌های اثرگذار در هر یک از تحولات اعم از زمینه‌های تاریخی، موقعیت‌ جغرافیایی، وضعیت اقتصادی و از همه مهم‌تر بازیگران سیاسی دخیل را مورد ارزیابی قرار داد. بررسی و واکاوی دقیق و موشکافانه تحولات جهان اسلام به خصوص منطقه غرب آسیا از دو جهت حائز اهمیت است:

نخست آنکه، موقعیت و جایگاه جمهوری اسلامی ایران در بطن تحولات منطقه به عنوان یک بازیگر اثرگذار و اثرپذیر ایجاب می‌کند که این تحولات تحت یک نگاه کارشناسانه و دقیق مورد بررسی قرار گرفته و هرگونه ارتباط آنها با منافع و امنیت ایران در صحنه‌های مختلف مورد توجه قرار گیرد.

دوم آنکه، تولید علم و نگاه بومی به تحولات منطقه فارغ از تحلیل‌ها و گزارش‌های گوناگون و بعضاً جهت‌داری که از آن سوی مرزها و از طریق رسانه‌های مختلف و اندیشکده‌های غربی و عربی در دسترس دانشجویان، اساتید و سایر علاقمندان حوزه‌های سیاسی و دیپلماتیک قرار می‌گیرد، می‌تواند در ایجاد یک نگاه و رویکرد متفاوت به سیر تحولات جاری در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، مفید و مؤثر باشد.

در حال حاضر، اگرچه با وقوع هر تحول یا بحرانی، تحلیل های مختلف در قالب یادداشت، گزارش و ترجمه در سایت ها، خبرگزاری‌ها و نشریه‌های مختلف انتشار می‌یابد که هر یک از دریچه‌ای خاص به تحلیل و بررسی موضوعات می‌پردازند، اما به نظر می‌رسد برای بررسی عمیق هر کدام از تحولات باید یک نگاه دقیق‌تر و کارشناسی‌تر به موضوعات داشت تا بتوانند فراتر از نگاه تحول‌محور به رویدادها، روند تحولات را با نگاهی عمیق‌تر و وسیع‌تر مورد واکاوی قرار دهند. تحقق این مسئله نیازمند بهره‌گیری از کارشناسان مجرب و ارائه تحلیل‌های کارشناسی و تخصصی در حوزه‌های مختلف سیاسی، منطقه‌ای و بین‌الملل است. بدون شک کتاب بهترین ابزاری است که می‌تواند نتایج پژوهش کارشناسان و متخصصان را در معرض دید علاقه‌مندان بگذارد.

«مؤسسه مطالعات راهبردی اندیشه‌سازان نور» با توجه به رسالت و اهداف خود، نسبت به تألیف و انتشار کتاب‌های مختلف که حاصل مطالعات و پژوهش‌های بومی و تخصصی است، مبادرت ورزیده و تلاش دارد از این طریق، در راستای آگاهی‌بخشی جهت درک عمیق از تحولات جهان اسلام و منطقه غرب آسیا گام بردارد. امید است که تجربه مطالعاتی این مؤسسه به موازات بهره‌گیری از کارشناسان برجسته بتواند زمینه‌های مطالعات عمیق تحولات جهان اسلام و منطقه غرب آسیا را برای همه علاقه‌مندان فراهم نماید.

کتاب حاضر ضمن بررسی وضعیت شیعیان ترک در منطقه غرب آسیا و اوراسیا به موضوع تلاش بازیگران منطقه‌ای برای تأثیرگذاری و نفوذ بر آنها می‌پردازد.

لازم به ذکر است که شیعیان ترک به علت استقرار در خاورمیانه و نیز اوراسیا از اهمیت قابل توجهی برخوردار هستند. چرا که این مناطق از نظر امنیتی و اقتصادی از گلوگاه‌های اصلی بین‌المللي محسوب می‌شوند. از همین رو نیز نفوذ بر این شیعیان در دستور کار بسیاری از کشورهای منطقه‌ای دارای جمعیت شیعی قرار دارد. همچنانکه ترکیه و جمهوری آذربایجان برای نفوذ بین شیعیان ترک‌ از ابزار زبان استفاده می‌کنند و ایران نیز به عامل اشتراک مذهبی توجه ویژه دارد. اگرچه در ظاهر، شیعیان ترک به مسئله قومی و زبانی بیش از مسئله تقسیم‌بندی مذهبی در داخل اسلام توجه نشان می‌دهند و بازیگرانی مانند ترکیه و جمهوری آذربایجان در این زمینه از ایران پیشی گرفته‌اند، اما اگر به پتانسیل‌های ایرانی توجه دقیق‌تری شود، درمی‌یابیم که ایران هر دو عامل مذهب تشیع و زبان و قومیت آذري را در خود دارد؛ به خصوص که از جنبه مذهبی با آذري‌‌های ایران به مثابه موتور محرکه قلب شیعه می‌توانند در جذب ترک‌های شیعی به ویژه آنها که تبار آذری دارند، موفقیت زیادی کسب کنند.