سخن ناشر

وقوع بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی می‌تواند هر کشوری را با تهدیدها و مخاطرات قابل توجهی مواجه کند. در این بین برخی از کشورها از وقوع بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی متضرر می‌شوند و برخی دیگر تلاش می‌کنند با حضور مناسب به مدیریت بحران‌ها بپردازند. مهمترین بخش مدیریت یک بحران در وهله اول، کاهش آسیب‌های ناشی از بحران است. این روند در مراحل بعد می‌تواند به تبدیل تهدیدها به فرصت نیز منجر شود. با این حال تنها تعداد کمی از کشورها می‌توانند بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را به شکلی مدیریت کنند که تهدیدهای موجود به فرصت تبدیل شود. در واقع تنها کشورهایی که از قدرت و توان بالایی برخوردار هستند، موفق به مدیریت بحران می‌شوند. این امر نشان می‌دهد که در جهان امروز، میزان قدرت دولت‌های ملی، کیفیت و نحوه ایفای نقش آنان را در صحنه روابط بین‌الملل معین می‌کند. در واقع ساختار نظام بین‌الملل بر اساس و محور قدرت ملی واحدهای سیاسی استوار است. در این رویکرد، زمامداران سیاسی، رهبران و ملت‌ها، روابط متقابل خود را طوری تنظیم می‌کنند که مخاطره جنگ را با افزایش قدرت بازدارنده کاهش دهند و در نهایت یک انصراف متقابل از توسل به قوه قهریه ایجاد کنند. این توازن و تعادل از طریق توزیع قدرت و تفاهم تلویحی برای این منظور حاصل می‌شود. در واقع رفتار هر دولت یا واحد سیاسی در صحنه روابط و مناسبات جهانی تحت تأثیر رفتار دیگر دولت‌ها قرار می‌گیرد و بازیگران، حرکات و استراتژی خود را در راستای برد یا تأمین منافع و اهداف خویش و متناسب با حرکات بازیگر حریف، تنظیم و اجرا می‌کنند.

در چنین شرایطی، تنش‌ها و بحران‌های داخلی و خارجی ناشی از فعل و انفعالات بین‌المللی، معمولاً دامنگیر کشورهایی می‌شود که بیشتر در معرض رقابت‌ها و کشمکش‌های قدرت‌های مسلط قرار دارند. به نحوی که کشورهای واقع در مناطق استراتژیک جهان، نسبت به سایرین از آسیب‌پذیری بیشتری برخوردارند.

در این بین ایران به گواه تاریخ، یکی از همان نقاطی است که به علت شرایط خاص ژئوپلیتیک، همواره دستخوش رقابت‌های خارجی و در معرض تنش‌های واصله از بحران‌ها و داد و ستدهای جهانی بوده است. در عین حال ایران در منطقه‌ای قرار گرفته که همواره همسایگان آن درگیر بحران‌های متعددی بوده‌اند. این امر ضرورت مدیریت بحران را برای ایران به امری مهم و حیاتی تبدیل کرده است. به نحوی که اگر ایران در بحران‌های محیط پیرامون خود، حضور مؤثری نداشته باشد، این بحران‌ها قابل تسری به قلمرو سرزمینی این کشور هستند.

مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور به منظور بررسی بحران‌های موجود در منطقه غرب آسیا و نقشی که جمهوری اسلامی ایران در مدیریت این بحران‌ها ایفا کرده، به انتشار کتاب «فرصت بحران؛ شکل‌گیری قدرت ایران در سنگلاخ‌‌ها» پرداخته است. امید است مطالعه این کتاب موجب آشنایی خوانندگان با بحران‌های موجود در منطقه غرب آسیا و همچنین شیوه‌ها، روندها و الگوهای مورد استفاده ایران در مدیریت این بحران‌ها شود. به خصوص که کتاب حاضر نشان می‌دهد چگونه ایران موفق شده شرایط سخت بحران را به فرصت‌های قابل توجهی تبدیل کند که در نهایت به شکل‌گیری قدرت منطقه‌ای ایران منجر شود.