کم و کیف سفر نخست‌وزیر عراق به ایران و توافقات انجام شده
کشور ایران و عراق به‌عنوان دو همسایه تاریخی دارای هویت و پیوند عقیدتی، مذهبی و دینی مشترکی هستند و وجود مرزهای طولانی (حدود ۱۵۰۰ کیلومتر) موجب شده که پیوندهای ژئوپلیتیکی و امنیتی خاصی بین دو کشور ایجاد شود. شرایط خاص منطقه و موضوعات امنیتی موجب انسجام بیشتر این ساختار شده و زمینه‌های پُر ارزش اقتصادی موجود زمینه را برای درهم تنیدگی بیشتر این ارتباطات فراهم کرده است. اکنون عراق به‌عنوان دومین هدف صادرات غیر نفتی ایران بوده و اهمیت ویژه‌ای برای جمهوری اسلامی ایران دارد. حوزه گردشگری نیز برای دو کشور ایران و عراق اهمیت ویژه‌ای دارد. حدود ۷۰ درصد از گردشگران ایران را عراقی‌ها تشکیل می‌دهند. با تغییر نظام سیاسی در عراق در سال ۱۳۸۲ و تصویب قانون اساسی در مهر ۱۳۸۴ و تصویب نظام سیاسی «جمهوری عراق» و برقراری سیستم پارلمانی در این کشور، عراق وارد مرحله نوین تاریخی خود شد. اینک ۱۷ سال از برقراری نظام سیاسی جدید می گذرد و اصول دموکراتیک حکومت پابرجاست.
اهمیت روابط ایران و عراق به اندازه‌ای است که کشورهای متخاصم بهویژه آمریکا نقشه‌های بسیاری برای بر هم زدن آن طراحی کرده‌اند. ترور و به شهادت رساندن سرداران سلیمانی و ابومهدی توطئه‌ای برای ایجاد تفکیک و انشقاق میان دو کشور بوده که در نهایت نتیجه‌ای خلاف آنچه که طراحان آن در نظر داشتند رخ داد و پیوند میان دو کشور را عمیق‌تر ساخت. معمولاً انتخاب کشورهای مقصد برای سفرهای ابتدایی مقامات کشورها حاوی پیام‌های دیپلماتیک خاصی می‌باشد. سفر «مصطفی الکاظمی» به تهران نیز به‌نوعی تبلیغات کاذب ضد ایرانی بودن منش وی را عملاً خنثی کرد و فضای رسانه‌ای را تغییر داد. به جهت اهمیت این سفر و ضرورت انعکاس دولت نتایج و دستاوردهای آن و نیز با توجه به جایگاه برجسته عراق در حوزه مقاومت و پاسخ به ابهاماتی که در فضای داخلی ایران و عراق و بطور کلی منطقه، پیرامون روابط متقابل ایران و دولت کنونی عراق وجود دارد، موسسه مطالعات راهبردی اندیشه‌سازان نور با بهره گیری از کارشناسان برجسته حوزه عراق در تاریخ
یکشنبه ۵ مرداد ۹۹ نشست تخصصی برگزار نمود که با انعکاس درخور رسانه‌ای مواجه گردید.
خبرگزاری‌های ایرنا، ایسنا، ایلنا، تسنیم، فارس، مشرق و الوقت به انعکاس خبر و تصویر مراسم در سطح مناسب پرداختند. این نشست به بررسی سفر روز سه‌شنبه ۳۰ تیر ۹۹ نخست‌وزیر عراق به ایران و پیامدهای آن می‌پردازد.
واقعیت روابط عراق و جمهوری اسلامی ایران یک امر کاملاً معلوم و واضح بوده و هر فردی که در قامت نخست‌وزیر در این کشور بر سر کار می‌آید اصرار بر تنظیم روابط خود با جمهوری اسلامی ایران داشته تا بتواند روابط صمیمانه و دوستانه‌ای را رقم بزند.
اهمیت ارتباط با عراق به‌عنوان یک کشور همسایه تاریخی و با وجود مرزهای طولانی و روابط فرهنگی و اقتصادی، ضرورت بحث در باره این موضوع را نشان می‌دهد. روابط فعلی دو کشور تنوع قابل توجهی داشته و یک رابطه دوسویه محسوب می‌شود. دو کشور در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی با هم در ارتباط هستند. در بخش اقتصادی در چهار حوزه گردشگری، انرژی، خدمات فنی و مهندسی و ارائه کالا بین دو طرف تعاملاتی برقرار می‌شود.
بزرگ‌ترین مقصد کالاهای تولیدی نهایی ایران همان بازار عراق است، زیرا ایران مواد اولیه، مواد خام یا مواد واسطه‌ای به عراق صادر نکرده و تنها محصول نهایی را به این کشور ارسال می‌کند. از این‌رو، متوسط هر تُن کالای صادرشده به عراق نزدیک به یک و نیم تا دو برابر متوسط هر تُن کالایی است که از سوی ایران به جاهای دیگر صادر می‌شود. تا قبل از شیوع بیماری کرونا، حدود ۷۰ درصد از گردشگران خارجی که به ایران سفر می‌کردند، از عراق بودند، که بیش از سه میلیون نفر جمعیت مسافر و زائر را شامل می‌شود. حدود ۱۸ درصد از مردم عراق برای درمان به ایران سفر می‌کنند. بیشتر کسانی که به‌منظور درمان و خدمات پزشکی به ایران سفر می‌کردند در کنار آن به زیارت عتبات در شهر مشهد و قم می‌رفتند. همچنین بخشی از این مسافران عراقی در سال‌های اخیر به شهرهای شمالی ایران سفر می‌کردند. علاوه بر آن، در سال‌های اخیر در فصل زمستان نیز پروازهایی از عراق به مقصد کیش برقرار شد.
در حوزه انرژی نیز عراق بیشترین واردات انرژی خود را از ایران تأمین می‌کند که شامل برق و گاز می‌شود. در حال حاضر ایران حدود ۱۳۵۰ مگاوات برق عراق را تأمین می‌کند که در چهار نقطه و شبکه به برق عراق متصل می‌شود. دو خط ۲۵ میلیون متر مکعبی برای انتقال گاز از ایران به عراق وجود دارد. بخش قابل توجهی از انرژی عراق به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم در ارتباط با الکتریسیته (حدود ۴۰ درصد) از سوی جمهوری اسلامی ایران از طریق خطوط چهارگانه یا به‌واسطه گازرسانی برای نیروگاه‌های برق عراق تأمین می‌شود.
همچنین دو کشور ایران و عراق روابط فرهنگی خاص و مثال‌زدنی دارند. روابط دو کشور در جنبه‌های مختلف تداوم دارد و یکی از ویژگی‌های این ارتباط، تلاش ایران برای برقراری روابط با همه بخش‌های جامعه عراق اعم از عرب و کُرد و شیعه و سنی و قومیت‌های دیگر مانند ترکمان‌ها و کُردهای فِیلی است. گفتنی است که این ارتباطات متقابل و دوسویه بوده و همکاری‌هایی در زمینه‌های مختلف صورت گرفته است. جمهوری اسلامی ایران در زمینه مبارزه با داعش جایگاه ویژه‌ای در بین مردم عراق پیدا کرده است. اگرچه در داخل عراق برخی از نحله‌های فکری بعثی تا جریان‌های قومی و ناسیونالیستی، جریان‌های سکولار و جریانات وابسته به اردوگاه غرب نیز حضور داشته و عراق به‌عنوان یک کشور آزاد در این زمینه شناخته شده و گاهی صداهای مخالفی در داخل عراق علیه جمهوری اسلامی ایران شنیده می‌شود.
واقعیت روابط عراق و جمهوری اسلامی ایران یک امر کاملاً معلوم و واضح بوده و هر فردی که در قامت نخست‌وزیر در این کشور بر سر کار می‌آید اصرار بر تنظیم روابط خود با جمهوری اسلامی ایران داشته تا بتواند روابط صمیمانه و دوستانه‌ای را رقم بزند. اکنون جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک واقعیت در مرزهای شرقی عراق وجود دارد. مصطفی الکاظمی به‌عنوان یکی از شخصیت‌های دیوان‌سالارِ واقع‌گرا در عراق به موضوع واقعیت‌های پیرامونی این کشور اهتمام ویژه‌ای داشته و نمی‌تواند ایران را به‌عنوان یک واقعیت نادیده بگیرد. وی که نماینده بخش قابل توجهی از سیاستمداران و نخبگان عراق می‌باشد بر این باور است که باید روابط کشور عراق را با جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان همسایه تأثیرگذار شرقی خود در حوزه‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی و سایر حوزه‌ها تنظیم کند.
باید به این نکته توجه کرد که در سال‌های گذشته کسانی نزدیک به ایران روی کار می‌کنند، اما نخستین سفر خارجی آنها به مقصدهای دیگری بوده است. اگرچه تعیین مقصد خاص برای نخستین سفر مقام سیاسی کشور عراق به کشورهای مختلف نمی‌تواند واقعیت و عمق روابط ایران و عراق را نشان دهد و این موضوع به موارد مختلفی بستگی دارد. همچنین در مورد تعیین نخستین مقصد سفر الکاظمی گفته شد که در ابتدا عربستان برای این سفر انتخاب شده بود، اما ملک سلمان بیمار شده و به بیمارستان منتقل شد. در واقع، می‌توان گفت که اگر ملک سلمان در وضعیت نامناسبی به سر نمی‌برد، نخستین مقصد سفر الکاظمی کشور عربستان بود. از این جهت حدود یک تا دو ساعت بحث بر سر این بود که با لغو سفر وی به عربستان، آیا برنامه‌ای برای سفر به ایران دارد؟
سفر الکاظمی به تهران حاوی پیام‌های سیاسی و امنیتی خاصی بود. همچنین این سفر از منظر دیپلماتیک نشان‌دهنده آن بود که عراقی‌ها به‌عنوان یک کشور فعال در منطقه تمایل به ایفای نقش دارند. علاوه بر این، سفر الکاظمی به ایران دارای پیام‌های اقتصادی نیز بوده و به برخی از شایعات، تحلیل‌ها و نگاه‌های یک‌جانبه در این ارتباط خاتمه داد. جلسات مختلفی با زوایای مختلف طی این سفر تشکیل شد. توافق‌های بسیار خوبی در بخش اقتصادی صورت گرفت. در بخش امنیتی با حضور «قاسم الاعرجی»، مشاور امنیت ملی عراق دیدارهای قابل توجهی با مسئولان امنیتی کشور انجام شد و توافقاتی صورت گرفت. همچنین اخیراً داعش تحرکاتی در داخل خاک عراق انجام می‌دهد و در این ارتباط نیز مباحثی مطرح شد. علاوه بر این، دو طرف بر بازگشایی مرزها بسیار تأکید کردند. اگرچه قبل از سفر الکاظمی به ایران، مرزهای مندلی، شلمچه و مهران بازگشایی شده بود. مرز خسروی نیز بازگشایی شده و انتظار می‌رود مرز چذابه هم بازگشایی شود.
این اتفاقات از آثار و نتایج سفر الکاظمی به ایران به شمار می‌رود. انتظار می‌رود که توافق‌های صورت‌گرفته در این سفر بتواند حجم تعاملات و ارتباطات اقتصادی دو کشور را به میزان دوران قبل از شیوع بیماری کرونا برساند. در زمینه انرژی نیز توافقات خوبی میان وزرای نفت و همچنین وزیر نیروی ایران با وزیر برق و وزیر نفت عراق صورت گرفت. در مورد راه‌آهن شلمچه – بصره نیز بحث و گفت‌وگوهایی انجام شده و کمیته‌ای برای این کار تشکیل شده تا هرچه سریع‌تر آن را اجرایی کنند. همچنین در مورد شیوه‌های مقابله با بیماری کرونا میان وزیر بهداشت ایران و عراق گفت‌وگوهای خوبی انجام شده تا در زمینه انتقال تجارب و تأمین بعضی از نیازمندی‌های طرف عراقی کارهایی صورت گیرد.
در زمینه همکاری‌های بانکی با حضور وزیر اقتصاد و دارایی عراق، «علی علاوی» و همچنین «فیصل الهنیش»، رئیس بانک تی.بی.آی (تجارت) عراق گفت‌وگوهای مناسب و راهگشا انجام شد. به نظر می‌رسد آثار این توافقات و گفت‌وگوها به زودی نمایان شده و بسیاری از موانع و مشکلات بر سر راه فعالیت اقتصادی و کشور را برطرف کند. در زمینه تشکیل کمیته‌های مشترک برای موضوعات سیاسی و سایر حوزه‌ها گفت‌وگوهای خوبی صورت گرفت. همچنین در مورد افزایش سطح تجارت میان دو کشور نیز بحث‌های خوبی مطرح شد. این سفر از جنبه سیاسی و اقتصادی بسیار مهم و راهگشا ارزیابی می‌شود.
موضوع «خروج نیروهای آمریکا» یکی از چالش‌هایی مهمی بوده که نخست‌وزیر کنونی عراق با آن مواجه است. این موضوع در بیشتر دیدارها و گفت‌وگوها مورد بحث و بررسی قرار گرفته که مهم‌ترین آن جملاتی بود که از سوی مقام معظم رهبری در دیدار با الکاظمی مطرح شد. این مباحث از زاویه حقوق بین‌الملل و از جنبه اخلاقی مطرح شد، در باب اینکه “عراق به‌عنوان کشور عربی میزبانِ این مهمان بوده و مهمان در خانه میزبان به شهادت رسیده است”، نیز مطالبی بیان شد. طرف عراقی در این سفر وعده‌های بیشتری در مقایسه با سفرهای قبلی به طرف ایرانی داده تا بتواند از جنبه حقوقی و اجرایی این موضوع را پیگیری کند. بنابراین، موضوع خروج نیروهای آمریکایی یکی از موضوعات چالشی پیش روی نخست‌وزیری کنونی عراق است. به‌طور تلویحی می‌توان گفت که موضوع خروج نیروهای آمریکا در این دیدارها و گفت‌وگوها مورد تأیید قرار گرفت. اگرچه مسئولان و مقامات جمهوری اسلامی ایران تأکید کردند که در امور سیاست خارجی عراق مداخله نمی‌کنند، اما بر این باور هستند که آمریکا به فکر منافع مردم و دولت عراق نیست و نمی‌تواند مشکلات آنها را حل‌وفصل کند.
با توجه به لغو سفر نخست‌وزیر عراق به عربستان سعودی، این موضوع تا چه اندازه می‌تواند آینده روابط عراق- عربستان را تحت تأثیر قرار دهد؟
به‌نظر می‌رسد نوع گفتمان مقامات سیاسی عربستان سعودی با صدور اعلامیه‌های مختلف نشان می‌دهد که لغو این سفر به دلیل مشکلات فنی صورت گرفته و موضوع رعایت بهداشت و حفظ سلامتی ملک سلمان مانع از انجام این سفر شد. همچنین ادبیات مقامات سیاسی عربستان مبنی بر عذرخواهی به دلیل لغو سفر را می‌توان در این زمینه ارزیابی کرد. حتی بعد از انجام سفر نیز به‌طور مستمر تماس‌هایی میان مقامات عراقی و عربستان سعودی برقرار می‌شود. می‌توان اینگونه برداشت کرد که لغو سفر الکاظمی به عربستان ناشی از یک مسأله سیاسی نبوده است. شرایط فعلی عراق و عربستان به‌گونه‌ای است که هر دو کشور به برقراری آرامش و ایجاد فضایی برای توسعه روابط فیمابین نیاز دارند. به زودی مرز عرعر بازگشایی می‌شود و طرفین بر گسترش و بهبود هرچه بیشتر روابط خود اصرار می‌ورزند.
آینده مذاکرات عراق و آمریکا را با توجه به این سفر چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
موضوع خروج نیروهای آمریکا از عراق یکی از چالش‌های جدی پیش روی الکاظمی است. این مجلس که خروج آمریکا از عراق را تصویب کرده، همان هم مجلس هم نخست‌وزیری الکاظمی را تأیید کرده است. مطالبه عمومی و مردمی و هم مصوبه پارلمان در زمینه خروج نیروهای آمریکا یکی از چالش‌های دولت الکاظمی به شمار می‌رود. کابینه وی تلاش می‌کند تا حد توازن را در این میان رعایت کند، اما همچنان با این چالش‌ها مواجه است.
نوع نگاه الکاظمی به جمهوری اسلامی ایران چگونه است؟
الکاظمی از جمله دیوان‌سالاران واقع‌گرای عراقی است. الکاظمی، جمهوری اسلامی ایران را یک واقعیت عینی و ملموس می‌داند که قابل نادیده گرفتن نیست. از این‌رو، الکاظمی با جمهوری اسلامی ایران وارد تعامل می‌شود. به نظر می‌رسد او تنها به همین دلیل متمایل به حفظ روابط ایران و عراق بوده و تا حدودی توسعه این روابط را در نظر دارد.
آیا کشورهای حوزه خلیج‌فارس ظرفیت تأمین برق عراق را دارند؟ آیا تلاش‌های اخیر در راستای تأمین برق عراق از سوی کشورهای حوزه خلیج‌فارس موجب عبور دولت عراق از ظرفیت ایران در این زمینه می‌شود؟ آیا اراده‌ای در عراق برای عبور از ظرفیت ایران وجود دارد؟
دو سال پیش «رایان کروکر» با یک تیم ۲۸ نفره نشستی در بیروت برگزار کرد. این نشست به دنبال آن بود تا راه‌های کوتاه کردن دست ایران از عراق را ارائه کند. ایران در عراق دارای نفوذ معنوی می‌باشد. اعضای این نشست به دنبال آن بودند تا چگونگی کاهش وابستگی عراق به ایران را بررسی کنند. حوزه انرژی (گاز و برق) یکی از موارد مطرح‌شده در این زمینه بود. نظر اعضاء بر این بود که دونالد ترامپ به جای اعمال برخی فشارها، اقدام به اختصاص ۵ میلیارد دلار برای انتقال گاز منطقه غربی عراق (منطقه عکاشه) بکند تا این کشور نیازمند تأمین گاز از ایران نباشد. همچنین پیشنهاد استخراج گاز منطقه منصوریه در استان دیالی را مطرح کرده بودند. همچنین در این نشست اعلام کردند که باید شبکه‌های برق منطقه را به عراق متصل کنند.
در روزهای اخیر قبل و بعد از سفر الکاظمی به ایران، گفته شد که قرار است ۵۰۰ مگاوات برق از جنوب به عراق وصل شود. تولید برق عراق در شرایط کنونی در حدود ۱۲ هزار مگاوات می‌باشد. البته همه ایستگاه‌های برق در مدار قرار نداشته و مشکلاتی در این زمینه وجود دارد. از آنجایی که مصرف برق در این کشور بالاست، در زمان‌هایی خاموشی صورت می‌گیرد. حدود ۱۳۵۰ مگاوات برق از سوی ایران به عراق می‌رسد. همچنین قرار است برای دو تا سه هزار مگاوات برق دیگر هم برنامه‌ریزی‌هایی انجام دهند. اما باید گفت که مشکل برق عراق با این روش‌ها حل نمی‌شود. اکنون عراق در شرایط رکود به سر می‌برد و وارد روند بازسازی و نوسازی نشده که در آن صورت نیازهای این کشور به برق افزایش می‌یابد. اکنون بیشترین مصرف برق عراق در حوزه خانگی بوده، اما اگر وارد روند بازسازی و فعالیت در بخش صنعت و … شود به ۳۰ تا ۳۵ هزار مگاوات برق نیاز دارد. جمهوری اسلامی ایران در زمینه تأمین انرژی عراق با رقبای جدی مواجه است که برای بیرون راندن ایران از عراق و کاهش وابستگی این کشور به انرژی ایران تلاش می‌کنند، اما از نظر فنی و اجرایی نمی‌توانند به سادگی برای جبران برق عراق اقدام کنند. بنابراین، عراق به سادگی نمی‌تواند از ظرفیت ایران برای تأمین برق عراق عبور کرده و تنها با روی آوردن به کشورهای دیگر نمی‌تواند مشکلات خود را حل کند.
اقدامی اشتباه ارزیابی می‌شود. تحلیل شما از این وضعیت چیست؟ آیا پرداخت بدهی‌های عراق به ایران را می‌توان دلیلی برای این کار دانست؟
گفتنی است که در این مورد نمی‌توان به اقدام ایران برای قطع برق عراق اشاره کرد، زیرا وزارتخانه‌ای در ایران دستور قطع برق عراق را صادر نکرده و چنین کاری انجام نمی‌دهد. در واقع، ایران برای تحت فشار قرار دادن عراق هرگز اقدام به قطع برق نکرده، بلکه اوج مصرف برق بوده و شبکه برق توانایی تحمل این حجم از مصرف را نداشته و خاموشی را در پی داشته است. وزیر برق عراق در سال جاری از ایران تشکر کرده از این بابت که قطعی برقی صورت نگرفته است. اگر شبکه برق توانایی تحمل حجم بالای مصرف را داشته باشد و از جنبه فنی دچار اختلال نشود، دلیلی برای قطع برق وجود ندارد. حتی گاهی شبکه برق عراق نیز تحمل این بار را ندارد و دچار قطعی می‌شود. این در حالیست که دشمنان و مخالفان روابط دو کشور اعلام می‌کنند که جمهوری اسلامی ایران از روی عمد اقدام به قطع برق عراق می‌کند.
موضوع پرداخت بدهی‌های عراق به ایران شامل دو موضوع پرداخت مبلغ بدهی از سوی دولت عراق و دیگری دریافت پول از دولت عراق می‌شود. گفتنی است که همه مطالبات از سوی دولت عراق پرداخت شده است. وزارت برق عراق در ازای گاز و برقی که از ایران دریافت می‌کند پول آن را پرداخت می‌کند که نزد حساب‌های مربوطه در بانک‌های داخل عراق وجود دارد. یکی از دستاوردهای سفر الکاظمی به ایران این بود که پول‌های متعلق به ایران از کانال ویژه به این کشور داده شود.
با توجه به مسدود شدن مرزها با شیوع بیماری کرونا، گفته می‌شود که ترکیه توانسته بازارهای عراق را از آنِ خود کند. از این‌رو، ایران بعد از عادی شدن شرایط، وضعیت سختی را پیش رو خواهد داشت. شما این روند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
باید گفت که شیوع بیماری کرونا مرز با ترکیه را نیز تحت تأثیر قرار داد. وضعیتی که در مرزهای شرقی بین دولت مرکزی با ایران بوجود آمده، مشابه آن با مرزهای شمالی هم پیش آمده است. تأثیر منفی مسدود شدن مرزها بر روابط تجاری ایران و عراق بر اثر بیماری کرونا برای ترکیه نیز رخ داده است. روابط اقتصادی ترکیه و ایران نیز در پی شیوع بیماری کرونا دچار آسیب شده است. وضعیت فعلی ایران در عراق از جنبه جایگاه تجاری چندان نامناسب نیست. ایران طی سال‌های اخیر در رتبه دوم یا سوم روابط تجاری برای در اختیار داشتن بازار عراق قرار دارد. سه شریک تجاری عمده عراق یعنی چین، ایران و ترکیه هستند و فاصله بسیار کمی در نوع ارتباط خود با بازار عراق دارند.
در سال ۲۰۱۸، حدود ۹ میلیارد دلار (۸ میلیارد و ۹۵۰ میلیون دلار در واقع) صادرات از ایران به عراق صورت گرفته و حجم صادرات ترکیه به عراق حدود ۸٫۵ میلیارد دلار بوده است. در سال ۲۰۱۹، حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیون دلار از حجم صادرات ایران به عراق کاسته شده، به این دلیل که کل روند صادرات کشور کاهش پیدا کرده بود. در سال ۲۰۲۰، همین مقدار فاصله بین ایران و ترکیه در دسترسی به بازارهای عراق تکرار شد. سال جاری شرایط ویژه و خاصی دارد. میزان واردات عراق در این سال به دلیل کاهش درآمدهای این کشور کاهش می‌یابد. در واقع، تنها بسته شدن مرزها دلیل کاهش صادرات ایران نمی‌باشد، بلکه کاهش تقاضا نیز دلیلی برای این امر است. شیوع بیماری کرونا، کاهش قیمت نفت و کاهش درآمدها در عراق از عوامل مؤثر بر کاهش واردات عراق می‌باشد.
جایگاه حشد شعبی در دولت الکاظمی چگونه ارزیابی می‌شود؟ آیا الکاظمی عزمی برای اخراج نیروهای آمریکا از عراق دارد؟
پارلمان تأییدکننده و مشروعیت‌بخش به دولت الکاظمی همان است که مصوبه خروج نیروهای آمریکا از عراق را تصویب کرده است. بنابراین، نمی‌توان تأیید نخست‌وزیر را اقدامی مناسب از سوی این پارلمان و تصویب خروج نیروهای آمریکا را اقدامی نادرست دانست. انتظار می‌رود دولت کنونی در چارچوب قوانین موضوعه فعلی عراق در مسیر اجرای مصوبه پارلمان گام بردارد. قطعاً دیدگاه‌هایی در مخالفت با خروج نیروهای آمریکا از عراق وجود دارد و این را برای شرایط کنونی عراق مناسب نمی‌دانند.
حشد شعبی نیز نیروی رسمی از نیروهای مسلح عراق است. نیروی مقاومت قرابت‌ها و شباهت‌های بسیار زیادی با حشد شعبی دارد و در دوره اشغالگری آمریکا و در مخالفت با آن شکل گرفته که موفق شدند نیروهای آمریکا را قبل از سال ۲۰۱۱ از این کشور خارج سازند. اکنون جریان مقاومت بر خروج نیروهای آمریکا اصرار دارد، از این منظر که حضور آنها قانونی و رسمی نیست. اگر نخست‌وزیر وقت هم این موضوع را تأیید کرده، اما روند قانونی آن طی نشده و مجلس آن را تصویب نکرده است. ورود نیروهای مسلح یک کشور به کشور دیگر صرفاً با یک توافق جلسه‌ای شبانه یا محفل خاصی اعتبار ندارد و باید مراحل قانونی ویژه آن طی شود. نیروی مقاومت به درستی اصرار بر خروج نیروهای آمریکا از عراق دارد. جریان مقاومت، حشد شعبی و نیروهای مسلح عراق اعم از ارتش و پلیس روزنه‌های امید مردم عراق برای خروج نیروهای آمریکا از کشور خود هستند.
در مورد شرکت کاله و اتفاقاتی که رخ داد، نتایج تحقیقات در این زمینه چه بوده است؟
حدس و گمانه‌های بسیاری مبنی بر اینکه آتش‌سوزی شرکت کاله از روی عمد و بنا به دلایل سیاسی و فرهنگی بوده، وجود دارد، اما تحقیقات صورت‌گرفته تا کنون این موضوع را اثبات نمی‌کند. بحث بر سر این است که برخی از سیستم‌های اطفاء حریق و سیستم‌های فنی که باید در این کارخانه و شرکت نصب می‌شد، در اینجا وجود نداشت. بنابراین، تا کنون پرونده آتش‌سوزی شرکت کاله به نتیجه روشنی دست نیافته است. با فرماندار کربلا و با شخص نخست‌وزیر دیدارها و گفت‌وگوهایی انجام شد، اما به نظر می‌رسد که پاسخ روشنی برای این موضوع ندارند.
اگر می‌خواهید آمریکا شما را قربانی نکند باید به مردم برگردید و حمایت مردم را جلب و تأمین کنید. این راهبردی بود که حضرت آقا دلسوزانه فراروی الکاظمی قرار دادند.
دیدار کاظمی با رهبری، مواجهه‌ای بدون تعارف
آنچه که مسلم است اینکه ایران فرصت‌های بسیار خوبی در عراق پیش روی خود دارد. همانطور که حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، در کنفرانس مطبوعاتی خود با مصطفی الکاظمی اشاره کردند، هدف‌گذاری ارتباط ایران با عراق تا ارتقای سطح مبادلات ۲۰ میلیارد دلار می‌باشد. اگرچه تا رسیدن به این میزان فاصله زیادی وجود دارد. در کنار فرصت‌ها باید به تهدیدات پیش روی ایران در عراق نیز اشاره کرد. سفر الکاظمی به ایران با علم و درایت – اگر که گفته نشود با هماهنگی کامل با آمریکا صورت گرفته- انجام شده و به دلیل روابط ویژه وی با مقامات آمریکا، این سفر حامل پیام‌هایی بود که برخی از آن را در اظهارات علنی و برخی را به‌صورت خصوصی بیان کردند.
مقام معظم رهبری در این دیدار تأکید کردند که «ما طرفدار عدم دخالت در امور یکدیگر هستیم.» این مسأله به لحاظ دیپلماتیک معنادار است. آمریکا و کشورهای منطقه ایران را به دخالت در کشورهای منطقه بهویژه در عراق، متهم می‌کنند. رسانه‌ها و مطبوعات کشورهای حوزه خلیج‌فارس مدعی بودند که آمریکا با سرنگونی رژیم صدام، عراق را در سینی طلایی به ایران تقدیم کرد.
الکاظمی در کنفرانس مطبوعاتی گفت که جمهوری اسلامی ایران، اولین کشوری بود که برای مقابله با تروریسم و داعش در کنار عراق قرار گرفت؛ البته بلافاصله گفت که عراق نیز جبران کرد و در بحران اقتصادی و تحریم‌ها برای حل برخی مشکلات اقتصادی ایران، درهای خود را باز گذاشت. کمک ایران به عراق در مبارزه با تروریسم و داعش، هدیه‌ای از سوی مردم و نظام جمهوری اسلامی به مردم عراق بود، زیرا کشورهای حوزه جنوب خلیج فارس عراق را تحریم سیاسی و اقتصادی کرده و فراتر از آن، حامی تروریسم بودند. این کشورها مشکلات جدی برای مردم کشور عراق به وجود آوردند. ایران در مرحله مواجهه با تروریسم به مردم عراق کمک کرده، در حال حاضر نیز آمادگی بازسازی خسارات ناشی از جنگ داعش را دارد. جمهوری اسلامی بیش از کشورهای دیگر به رفع مشکلات عراق تلاش و کمک می‌کند.
توافقاتی که آقای دانایی‌فر اشاره کردند در رسانه‌ها بازتاب گسترده‌ای نداشت؛ حتی برخی بر این باور بودند که سفر الکاظمی بیشتر ابعاد سیاسی و امنیتی داشت، نه ابعاد اقتصادی، تجاری و مالی. در سفر حسن روحانی به عراق توافقاتی صورت گرفته بود که مراحل تکمیلی را طی می‌کند، در سفر الکاظمی نیز توافقاتی حاصل شد؛ اما بازتابی نداشت و به همین دلیل رنگ غالب بر این سفر سیاسی بود.
دیدار الکاظمی با مقام معظم رهبری در مقایسه با تمام دیدارهای قبلی وی، حاوی نکات بسیاری است که باید بر آنها تأمل کرد. نکاتی که رهبری فرمودند برای موزانه ایران با حکومت فعلی عراق از یکسو، و موازنه ایران در تقابل و رویارویی با حضور نظامی آمریکا در عراق از سوی دیگر، بسیار مهم، حساس و آینده‌ساز است. حضرت آقا در ابتدا فرمودند «برای آمریکا مهم نیست که چه کسی نخست‌وزیر است». این جمله معنادار است. شاید الکاظمی دل در گرو اجماعی داشته باشد که بر سر روی کار آمدن وی صورت گرفت، زیرا بر سر هیچ کدام از نخست‌وزیرانی که روی کار آمدند اجماع وجود نداشت و اغلب آنها متهم به تمایل و نزدیکی به جمهوری اسلامی ایران بودند. مقام معظم رهبری با این حرف، خواستند الکاظمی را متوجه این نکته سازند که اگر منافع آمریکا اقتضا کند او را هم قربانی می‌کند، اگر می‌خواهید آمریکا شما را قربانی نکند باید به مردم برگردید و حمایت مردم را جلب و تأمین کنید. این راهبردی بود که حضرت آقا دلسوزانه فراروی الکاظمی قرار دادند.
فعال‌سازی پرونده‌های امنیتی برای الکاظمی راهگشا نیست. با توجه به بحران کرونا، مسأله اقتصاد، انتخابات زودهنگام، فعال‌سازی داعش به‌صورت مشکوک در مناطق شرقی و شمال شرقی عراق، جابه‌جایی مهره‌ها، شخصیت‌ها و مسئولانی که صفت جهادی، ضد آمریکایی یا وطنی دارند و جایگزینی آنها در چینشی شک‌برانگیز از مسئولان امنیتی مانند آقای الساعدی یا شبکه مگس‌های سایبری که عمدتاً مواضع ضد ایرانی و گرایش بعثی دارند، نمی‌تواند وضعیت الکاظمی را در آینده تثبیت کند.
اوج صحبت‌های رهبری درباره پرونده سردار شهید سلیمانی بود. ایشان حرف آخر را بدون تعارف زدند. مقام معظم رهبری حدود پنج ماه است که مسئولان رده بالای کشور را به دلایل بهداشتی کرونا به حضور نمی‌پذیرفتند، اما دیدار با الکاظمی را پذیرفتند که این دیدار پیام‌های بسیاری برای مردم عراق، الکاظمی و تیم وی و نیز برای دشمن‌های ایران دارد. رهبری از طریق این دیدار نشان دادند که جمهوری اسلامی با کشور عراق و هر کسی که مردم عراق انتخاب کنند، مشکلی ندارد؛ این عملکرد است که روابط را تنظیم و ساماندهی می‌کند.
پرداختن رهبری به پرونده شهید سلیمانی رسید، خط صحبت با الکاظمی را تغییر داد و از حوزه بحث روابط دوجانبه ایران و عراق، به رویارویی ایران و آمریکا رفت. ایشان فرمودند ما به آمریکا ضربه متقابل می‌زنیم. محل ضربه متقابل به لحاظ حقوقی و قانونی عراق است، زیرا جرم در این کشور صورت گرفته است، ضربه عین‌الاسد تنها بهای ماشین منهدم‌شدة سردار سلیمانی بود.
الکاظمی در کنفرانس مطبوعاتی گفته بود که ما اجازه نمی‌دهیم که از خاک عراق به ایران حمله و تجاوز شود یا آسیبی برسد. باید دید این موضع تا چه میزان مبتنی بر حسن نیت، صداقت و شفافیت است و چه میزان می‌تواند واقعیت اجرایی داشته باشد. آیا فرماندهان نظامی عراقی می‌توانند وارد پایگاه‌های عین‌الاسد شوند و جلوی تجاوزها و زیر پا گذاشتن سیادت، تمامیت ارضی و امنیت عراق را بگیرند؟ بنابراین حضرت آقا از این مسأله اینگونه عبور کردند که این شما نیستید که می‌توانید جلوی تجاوز آمریکا را به خاک ما بگیرید، این ما هستیم که باید در مقابل آمریکا بایستیم و جلوی تجاوزهای آمریکا را بگیریم.
مسائل تجاری، بازرگانی و توسعه روابط در تمام عرصه‌ها نیازمند بسترهای مناسب است. تا زمانی که نیروهای آمریکایی حضور دارند، حملات روانی، تبلیغاتی و دیپلماتیک وقیحانه و شرم‌آور عربستان سعودی، امارات، بحرین و کشورهای دیگر وجود دارد، بستر مناسب توسعه روابط ایران و عراق فراهم نخواهد شد. همچنین باید دید عراقی‌ها در مقابل رویکرد ایران برای ضربه متقابل به آمریکا و مشروع، حقوقی، قانونی و انسانی دانستن این حق، چه موضعی خواهند گرفت. اگر در آینده رویارویی جدی صورت گیرد و ایران انتقام اصلی را از آمریکا – که همان خروج آمریکا از عراق و بعد هم از کل منطقه است- بگیرد، موضع عراق با حضور الکاظمی چگونه خواهد بود؟
هزینه‌ای که ایران برای تأیید و تثبیت رأی‌گیری الکاظمی اختصاص داد، عبور از خط قرمز مشکوک بودن وی در حادثه تروریستی شهادت حاج قاسم بود. در آن زمان الکاظمی مسئول دستگاه مخابراتی و امنیتی عراق بود. هنوز هم برخی از گروه‌های جهادی، حشد شعبی، شخصیت‌های سیاسی، نمایندگان پارلمانی و… معتقدند که این پرونده باز است؛ اما جمهوری اسلامی ایران این خط قرمز را به دلیل منافع دو کشور به خصوص منافع مردم عراق و بیت شیعی، برداشت. متأسفانه امروز شاهد تلاش‌های موزیانه آمریکا و کشورهای عربی برای ایجاد گسل ژله‌ای در درون بیت شیعی هستیم.
واقعیت این است که در عراق با حکومت جدید الکاظمی جنب‌وجوشی رخ داده است. مقام معظم رهبری به‌رغم همه تلاش‌ها، دیدارها، مجاملات، پرونده‌ها و مسائل، خطی را ترسیم فرمودند که فراتر از رابطه با عراق است که مشخص شدن تکلیف آمریکا است. این تکلیف صرفاً سیاسی نیست؛ بلکه وظیفه‌ای امنیتی، حقوقی و شرعی است.
همیشه حرف ایران این بوده است که هر کسی که گروه‌های عراقی بر سر او اجماع داشته باشند جمهروی اسلامی از وی حمایت می‌کند.
۱- ثبات عراق
مسأله «ثبات سیاسی عراق» از جمله مسائلی است که در روابط دو کشور کمتر مورد توجه قرار گرفته است. تصورات موجود نسبت به عراق به‌مانند کشوری بی‌ثبات، رو به تزلزل، بی‌آینده، دارای دولتی فروپاشیده و ورشکسته می‌باشد. مقایسه وضعیت عراق با کشورهایی که در دهه‌های گذشته تغییراتی را تجربه کرده‌اند، مانند مصر، تونس، سودان، لیبی و الجزایر، نشان می‌دهد که این کشور از ثباتی رو به افزایش برخوردار بوده است. عراق در دهه گذشته بیش از کشورهای دیگر با تکانه‌های شدید امنیتی مواجه شده است. این کشور یک بار به‌طور کامل در سال ۲۰۰۳ اشغال شده که این وضعیت تا سال ۲۰۱۱ استمرار داشت، یک بار در سال ۲۰۱۴ در معرض شدیدترین تهاجم تکفیری تروریستی قرار گرفته که حدود۶۰ درصد از خاک خود را از دست داده است.
کشورهایی که در طول دهه گذشته، در منطقه عربی تحولاتی را شاهد بوده‌اند، دچار بحران شدند؛ مصر فرصتی تاریخی را از دست داد، تونس به وضعیت باثباتی نرسیده، وضعیت لیبی دچار آشوب است، مردم این کشور هزینه سنگین امنیتی را پرداخت می‌کنند، بدون اینکه چشم‌انداز روشنی داشته باشند. در الجزایر و سودان نیز شاهد رویدادهای منفی بوده‌ایم. عراق به دلیل تنوع قومی استعدادی بیشتری نسبت به مصر، لیبی، تونس، سودان و الجزایر برای مواجه شدن با شرایط تجزیه داشت؛ اما از آن شرایط عبور کرد. دولت‌های دموکراتیک را پشت سر گذاشت و امروز به وضعیتی رسیده که دارای دولتی دموکراتیک، منتخب مجلس و قانونی و در چارچوب تفاهم قومی است. این مسأله نشان می‌دهد که با عراقی رو به ثبات بیشتر در طول این دو دهه مواجه هستیم و می‌توانیم از این موقعیت بهره‌برداری کنیم؛ برای مثال، تاجر و سرمایه‌گذار ایرانی می‌تواند مطمئن باشد که وضع سیاسی عراق استمرار خواهد داشت.
گفته می‌شد الکاظمی از حمایت ایران برخوردار نیست و ایران نسبت به الکاظمی نگاه انتقادی دارد؛ اما سفر وی به ایران نشان داد که جمهوری اسلامی همچنان از دولت مستقر در بغداد حمایت می‌کند. رهبر معظم انقلاب، رئیس‌جمهور و دیگر مسئولان در دیدارهای خود بر اینکه انتخاب در عراق، در حوزه سیاسی، انتخابی عراقی است و ایران از هر انتخاب عراقی در بغداد حمایت می‌کند و همچنین بر عدم دخالت در وضعیت سیاسی عراق تأکید کردند. بنابراین مشخص شد که الکاظمی در مواجهه با جمهوری اسلامی با مانع، محدودیت، مشکل و عدم اقبال مواجه نیست.
۲- رابطه عراق و محور مقاومت
نکته دیگر، مسأله محور مقاومت و سیادت عراق است. سیادت به معنای استقلال و تصمیم‌گیری برای خود می‌باشد. گاهی این واژه معارض با محور مقاومت و جبهه مقاومت تلقی می‌شود، در حالی که ایران اولین و مهم‌ترین طرفدار سیادت عراق است. بررسی رفتار جمهوری اسلامی از سال ۲۰۰۳، یعنی زمان سقوط رژیم صدام، نشان می‌دهد در این مدت، چه در تدوین قانون اساسی به‌عنوان زیرساختار نظام آینده عراق، چه در انتخابات‌هایی که تضمین‌کننده مشارکت مردم در سرنوشت‌شان بوده، چه در تشکیل دولت‌ها و ائتلاف‌های داخلی، چه در حل و فصل مناقشات میان اقوام همیشه جمهوری اسلامی نقش سیادت‌بخش را بر عهده داشته است.
سیادت عراق تا حد بسیار زیادی مرهون حمایت‌های جمهوری اسلامی است و اگر ایران نبود در حال حاضر همان حاکم آمریکایی، پل برمر، یا شخص دیگری بر عراق حکومت می‌کرد. بنابراین، ایران طرف مقابل بحث سیادت در عراق نیست. اگر عراقی‌ها می‌گویند نمی‌خواهند جزئی از محورها و زیرسلطه آن باشند، مخاطب این سخن ایران نیست؛ زیرا ایدئولوژی جمهوری اسلامی به زیر سلطه آوردن نیست، بلکه سیادت‌بخش است. جمهوری اسلامی به دنبال سیادت‌بخشی است، نه سیادت‌ستیزی؛ بلکه آمریکایی‌ها سیادت‌ستیز هستند.
مقام معظم رهبری در گفتگو با الکاظمی فرمودند که ما عراق را برادر خود می‌دانیم. ایشان خطاب به نخست‌وزیر عراق فرمودند که خود را در خانه خود و در کنار برادران خود ببینید. بنابراین مشخص می‌شود که رابطه ایران و عراق، رابطه برادری است، نه رابطه هژمونی و سلطه‌گرایانه. ممکن است بعضی از طرف‌های عراقی دچار سوءتفاهم شوند، باید در داخل ایران این مسأله را متوجه باشیم که با ادبیاتی می‌توانیم نشان دهیم که در واقع ایران پایه‌گذار سیادت در عراق است.
ایران نه تنها به لحاظ تئوریک و به لحاظ تاریخی خواهان سیادت عراق است، بلکه به لحاظ روش، تکنیک و تاکتیک مسیر سیادت را دنبال می‌کند. همه می‌دانند که آمریکایی‌ها به‌طور جدی مانع روابط عادی اقتصادی و سیاسی ایران و عراق هستند و همه می‌دانند که آمریکایی‌ها عراق را برای قطع رابطه با جمهوری اسلامی تحت فشار قرار می‌دهد. اما حضرت آقا در جلسه با الکاظمی فرمودند که ما همیشه عراق را برای انتخاب مسیری که می‌خواهد انتخاب کند، آزاد گذاشته‌ایم و هیچگاه ما مانع نبوده‌ایم. همچنین به این موضوع اشاره کردند که زمانی آقای حکیم عازم آمریکا بود، از من پرسید شما حرفی دارید؟ من گفتم چه حرفی باید داشته باشیم و اختیار با شماست. ایران نکته‌ای برادرانه با طرف‌های عراقی دارد که در همین دیدار نیز حضرت آقا به آن اشاره کردند؛ نکته این است که ما می‌خواهیم شما آمریکا را عمیقاً بشناسید. دعوت به شناخت آمریکا مسأله‌ای است که نمی‌تواند دخالت در امور عراق تلقی شود. ایران هیچگاه در مسیر حرکت عراق مانع نبوده و عراق برای انتخاب مسیر کاملاً آزاد است.
۳- گروه‌های خارج از دولت
بحثی در عراق درباره گروه‌های قانونی و گروه‌های غیرقانونی مطرح است. گروه‌های قانونی در تعبیر عمومی گروه‌هایی هستند که در کادر و چارچوب رسمی دولت هستند، تشکیلاتی رسمی داشته و مسئول و پاسح‌گو بوده و در چارچوب مشخصی فعالیت می‌کنند. دولت نیز بر این گروه‌ها سیطره لازم را دارد. گروه‌های غیر قانونی یا خارج از قانون، در حوزه امنیتی، سیاسی و… فعالیت می‌کنند. سؤال این است که موضع جمهوری اسلامی در برابر این گروه‌ها به‌خصوص دسته‌هایی که توانایی‌های نظامی و امنیتی نیز دارند و در تجربه امنیتی چند سال اخیر به‌عنوان عنصر کمک‌کننده به امنیت عراق شناخته شدند و در ذیل دستگاه‌های رسمی دیوان‌سالار نظامی عراق قرار نداشتند، چیست؟
همانطور که مسائل هر کشوری تابع شرایط خود آن کشور است، مسائل عراق نیز تابع شرایط خود است. گاهی در یک سرزمین و کشوری ادغام و یکی شدن گروه‌ها مطابق با مصالح و منافع آن کشور است؛ اما در کشوری دیگر ممکن است تنوع، تعدد و ترکیب گروه‌های در چارچوب ساختار رسمی و گروه‌های خارج از آن، اقتضا کند که این گروه‌ها حضور داشته باشند تا ملتی امنیت داشته باشد. بنابراین، فرمول واحدی نمی‌توان ارائه کرد؛ فرمولی واحد که در همه جا حاکم باشد نمی‌توان ارائه کرد که تمام گروه‌ها لزوماً در ذیل ساختار رسمی قرار داشته باشند.
اگر در لبنان بر اساس این قاعده بنا شود که حزب‌الله ذیل ارتش لبنان فعالیت کند، آیا حزب‌االله دیگر قادر خواهد بود لبنان را به نقطه‌ای از اطمینان برساند که سال‌هاست اسرائیلی‌ها جرئت نکرده‌اند به لبنان حمله نظامی کنند. اگر از مردم لبنان نظرسنجی شود که موافق هستند حزب‌الله تحت امر ارتش قرار بگیرد قطعاً پاسخ لبنانی‌ها منفی خواهد بود. حزب‌الله لبنان در نقطه مقابل ارتش نیست، ارتش نیز در نقطه مقابل حزب‌الله قرار ندارد؛ اینها دو جریان هستند که یکی در قاعده و قالب رسمی و دیگری در قالب و قاعده غیر رسمی در کنار هم امنیت لبنان را بر عهده دارند و آن را تأمین می‌کنند.
در یمن ارتش، حزب سیاسی رسمی و دولت رسمی وجود داشت، در کنار اینها گروه مقاومت پرقدرتی به نام انصارالله وجود داشت. در زمان حمله و تجاوز سعودی به این کشور، ارتش به تنهایی توانایی مقابله با آن را نداشت، اگر قرار بود ارتش به تنهایی در مقابل عربستان سعودی بایستد مسلماً طی روزهای اول، یمن به اشغال کامل سعودی‌ها درآمده بود. گروه مقاومت مردمی یمن باعث شد سیاست تجاوزکارانه سعودی‌ها و ائتلاف عربی و غربی در یمن با شکست مواجه شود.
حزب‌الله و انصارالله دو نمونه هستند از اینکه تصمیم‌گیری درباره اینکه ساختارهای امنیتی در کشوری، به وضع، تصمیم و ترجیح هر کشوری برمی‌گردد. جمهوری اسلامی مسلماً در هر کشوری از ترجیح ملی آن حمایت می‌کند. ترجیح ملی را دولت به‌عنوان عنصر مشروعیت‌دار تعیین می‌کند یا وضعیت عمومی یک کشور؟ در تئوری، شاخص فعالیت هر گروه را دولت تعیین می‌کند؛ زیرا دولت اولین و مهم‌ترین عنصر دارای مشروعیت است؛ اما در عمل حکومت‌ها در دولت‌ها موقتی و گذرا هستند، کما اینکه احزاب سیاسی در نوسان و وضعیت قابل تغییر به سر می‌برند. بنابراین آن چیزی که در نهایت تعیین‌کننده است وجدان عمومی آن کشور است.
زمانی که گروهی در کشوری از سوی طیف‌های مختلف به رسمیت شناخته می‌شود، وجدان عمومی نمی‌پذیرد که آن گروه ذیل دولت قرار بگیرد؛ برای مثال، حزب‌الله را تمام مردم مسیحی، شیعی، سنی، دروزی و… قبول دارند، دولت هم دائما فشار می‌آورد که حزب‌الله ذیل آن برود، وجدان عمومی چنین چیزی را نمی‌پذیرد. حزب‌الله در داخل لبنان بر اساس منافع لبنان کار می‌کند، نه رودرروی دولت است و نه رودرروی ارتش و دستگاه امنیتی؛ در کنار آنها، به صورت مکملی برای آنها ایفای نقش می‌کند.
بنابراین، دیدگاه ما درباره گروه‌های مقاومت در داخل جامعه عراق، از وجدان عمومی عراقی‌ها تبعیت می‌کند. البته جمهوری اسلامی به‌عنوان طرفدار دولت در بغداد و طرفدار گسترش قدرت دولت در بغداد، از روابط برادرانه میان تمام طیف‌های عراق و دولت عراق حمایت می‌کند و ما دولتی که در آنجا مستقر است را تقویت می‌کنیم. اگر اختلافی پیش آید مانع می‌شویم. اینکه تا چه زمانی گروه‌های مقاومت باید به‌صورت ترکیبی وجود داشته باشند، به وجدان عراقی‌ها و تصمیم عراقی‌ها در ارتباط با این مسأله بستگی دارد.
نیاز عراق به مسائل اقتصادی نیازی پایدار است، عراق بازاری خوب است، برای ما دولتی باثبات است، نیازهای دولت بغداد نیاز متداوم است، نیازها ترکیبی از نیازهای فوری و نیازهای آینده، نیازهای اساسی، بنیادی، زیرساختی و نیازهای جاری در عراق است؛ در واقع، یکی از جلوه‌هایی که می‌توانیم روی آن مانور دهیم این است که اینگونه نیست که ما در مرحله اقتصادی مرهون عراق باشیم، بلکه نه ما مرهون آنها هستیم و نه آنها مرهون ما هستند، این یک رابطه برادرانه است، آنها نیاز داشتند و ما نیاز آنها تأمین کردیم، ما نیاز به صادرات داشتیم و آنها نیاز به واردات داشتند.
اگر می‌خواهید آمریکا شما را قربانی نکند باید به مردم برگردید و حمایت مردم را جلب و تأمین کنید. این راهبردی بود که حضرت آقا دلسوزانه فراروی الکاظمی قرار دادند.
احترام ایران بر حق حاکمیت عراق
از ابتدای سال ۲۰۰۳ تا کنون ایران هیچگاه نگفته است چه کسی در عراق روی کار باشد و چه کسی نباشد، چه کسی نخست‌وزیر باشد و چه کسی نباشد. جمهوری اسلامی ایران هیچ زمان دولتی را بر عراق تحمیل نکرده است، همیشه حرف ایران این بوده است که هر کسی که گروه‌های عراقی بر سر او اجماع داشته باشند جمهروی اسلامی از وی حمایت می‌کند.
ایران تجربه تلخی از اوضاع عراق در گذشته دارد. به هم ریختن نظم، امنیت و شرایط سیاسی و امنیتی عراق به‌طور مستقیم بر ایران تأثیر می‌گذارد؛ برای مثال، در سال ۲۰۱۴ داعش هزینه و فشار بسیاری برای جمهوری اسلامی ایران داشت. ایران نمی‌خواهد شرایط دوران گذشته، بر سر کار آمدن حاکمان ظالم و ناامنی‌های گذشته که تا تهدید تمامیت ارضی ایران پیش رفت، دوباره تکرار شود. به همین دلیل است که رهبری در دیدار با الکاظمی فرمودند که کاری به روابط شما با آمریکا نداریم اما حضور آمریکا در عراق را نمی‌توانیم نادیده بگیریم. ایشان فرمودند که ما می‌خواهیم عراقی قوی، امن، باثبات داشته باشیم. چنین عراقی به نفع ایران است. اگر در عراق امنیت و ثبات نباشد؛ اما اشغالگری و ناآرامی باشد، نمی‌توانیم روابط اقتصادی و تجاری با عراق داشته باشیم.
تنها جمهوری اسلامی ایران برای حق حاکمیت عراق احترام قائل شده است. جمهوری اسلامی اولین کشوری است که عراق را به رسمیت شناخت، کشورهای عربی تا سال ۲۰۱۳ یا ۲۰۱۴ دولت عراق را به رسمیت نمی‌شناختند و در آنجا سفارت باز نمی‌کردند، آنها داعش را تقویت و تحریک می‌کردند. سفیری که سعودی‌ها به عراق فرستاده بودند کسی بود که علیه نهادهای قانونی عراق موضع گرفت و حشد شعبی را به تروریسم متهم کرد. جمهوری اسلامی ایران همیشه حامی و مدافع سیادت و حق حاکمیت عراق بوده است، زیرا عقیده دارد که حق حاکمیت عراق به‌عنوان کشوری همسایه تأثیر مستقیم بر جمهوری اسلامی ایران دارد؛ در عین حال حضور اشغالگر بیگانه را نمی‌تواند نادیده بگیرد.
اگرچه الکاظمی گفته است که اجازه نمی‌دهیم تجاوزی از خاک عراق علیه ایران صورت بگیرد، اما ترور شهید سلیمانی به چه شکل صورت گرفت؟ کسانی که در داخل عراق بودند، بدون اجازه دولت عراق این کار را کردند. آقای عبدالمهدی یک روز بعد از ترور گفته بود من تعجب کردم که چرا دیروز بالگردهای بسیاری بر فراز بغداد پرواز می‌کردند، امروز دلیل پرواز آنها را فهمیدیم! برای شخص نخست‌وزیر عراق سؤال بوده است که چرا بالگردهای زیادی در حال پرواز هستند. آمریکا بیش از هر کشور دیگری حاکمیت، سیادت، قانون و… عراق را نقض کرده است، در صورتی که جمهوری اسلامی هیچگاه چنین اقدامی انجام نداده است.
تعویق سفر الکاظمی به عربستان در راستای سیاست‌های گذشته عربستان سعودی است. در اخبار گفته می‌شود که سعودی‌ها به عراق پیشنهاد کرده‌اند که ائتلاف اعتدال در منطقه ایجاد کنند. این پیشنهاد را پیش از سفر الکاظمی به عراقی‌ها داده‌اند، اما عراقی‌ها آن را نپذیرفتند. ائتلاف اعتدال به معنای پیمان عراق و عربستان است، طرف مقابل اعتدال نیز یقیناً جمهوری اسلامی ایران است. الکاظمی نخست‌وزیر کشوری است که وضعیت اقتصادی خوبی ندارد. او نمی‌تواند حقوق کارمندهایش را پرداخت کند، از سعودی‌ها و کویتی‌ها درخواست استقراض داشت، اما موافقت نکردند. اکنون سعودی‌ها می‌خواهند شرط‌های ظالمانه‌ای را برای دولت عراق تعیین کنند.
سعودی‌ها حسن نیت نداشته و به هیچ یک از قول و قرارهایی که در زمان حیدر العبادی با عراق بسته بودند، عمل نکردند. در آن زمان آمریکایی‌ها به کشورهای منطقه گفته بودند که به العبادی نزدیک شوند تا او به سمت جمهوری اسلامی متمایل نشود. جمهوری اسلامی ایران بر حق حاکمیت، سیادت، استقلال و امنیت عراق پافشاری می‌کند و هر کسی را که مورد اجماع گروه‌های سیاسی و منتخب مردم باشد تأیید می‌کند، اما هیچگاه هم نمی‌تواند حضور بی‌شرمانه آمریکا در عراق و تحرکات آشکار نظامیان آمریکایی را نادیده بگیرد. در واقع، حضور کشوری متجاوز در کنار مرزهای جمهوری اسلامی ایران قابل قبول نیست.
