چکیده
یکی از اهداف و آرمان‌های انقلاب اسلامی، تحقق «امت واحده اسلامی» است. امام خمینی(ره) با ایده «تشکیل دولت اسلامی متشکل از جمهوری‌های آزاد و مستقل» و آیت‌الله خامنه‌ای با ایده «تشکیل تمدن نوین اسلامی»، طرح‌هایی برای تحقق این آرمان بزرگ قرآنی ارائه کردند. در مسیر تحقق این آرمان، موانع متعددی وجود دارد. عوامل قومی و مذهبی به همراه ملی‌گرایی، شکاف‌های عمیقی بین جوامع اسلامی ایجاد کردند. نظام سلطه به رهبری آمریکا نیز با سرمایه‌گذاری بر این شکاف‌ها و فعال کردن آنها مانع از وحدت سیاسی جهان اسلام شده است. علی‌رغم این موانع، انقلاب اسلامی با برسازی هویت ویژه‌ای به نام «مقاومت»، توانست مجموعه‌ای از بازیگران دولتی و غیردولتی را حول محوری به نام محور مقاومت مجتمع نماید و حوزه ژئوپلیتیکی و ژئوکالچری جدیدی را تشکیل دهد. این مقاله با روش تبیینی ـ تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای، ضمن بررسی روند برسازی هویت مقاومت و چگونگی شکل‌گیری این کیان ژئوپلیتیکی و ژئوکالچری، این فرضیه را مورد بررسی قرار داده است که «هویت مقاومت، مفهوم شهروند مقاومت را به عنوان بدیلی برای مفهوم شهروند ملی در ژئوپلیتیک و ژئوکالچر مقاومت تبدیل کرده است».
واژگان کلیدی
امت اسلامی، هویت مقاومت، ژئوپلیتیک مقاومت، ژئوکالچر مقاومت، شهروند مقاومت
عنوان مقاله [English]
Making the Concept of the ummah- citizen
in the Geopolitics of Resistance
نویسنده [English]
Ahmad Zarean
چکیده [English]
Abstract
One of the goals and aspirations of the Islamic Revolution is to achieve the “unity of the Islamic unity”. Imam Khomeini with the idea of ”the formation of an Islamic state consisting of free and independent republics” and Ayatollah Khamenei with the idea of ”the formation of a new Islamic civilization” presented plans to realize this great Qur’anic ideal. There are many obstacles in the way of achieving this Ideal. Ethnic and religious factors, along with nationalism, created deep gaps between Islamic societies. The US-led system of domination has also prevented the political unity of the Muslim world by investing in these gaps and activating them. In spite of these obstacles, the Islamic Revolution, with the development of a special identity known as the Resistance, was able to integrate a set of state and non-state actors around the Axis of Resistance and form a new geopolitical and geocultural sphere. This paper uses an explanatory-analytical approach and uses library resources while examining the process of rebuilding the identity of the resistance and how this geopolitical and geocultural entity is formed examines this hypothesis that “The identity of the Resistance has transformed the concept of Resistance Citizen as an alternative to the concept of National Citizenship in Geopolitics and Geoculture of resistance”.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Islamic Ummah, Resistance Identity, Resistance Geopolitics, Resistance Geoculture, Resistance Citizen
عنوان مقاله [العربية]
بنا مفهوم الأمة-المواطن في الجغرافيا السياسية للمقاومة
چکیده [العربية]
المخلص
أحد أهداف وتطلعات الثورة الإسلامية هو تحقيق “امة الوحدة الإسلامية”. قدم الإمام الخميني مع فكرة “تشكيل دولة إسلامية تتكون من جمهوريات حرة ومستقلة” وآية الله خامنئي مع فكرة “تشكيل حضارة إسلامية جديدة” خطط لتحقيق هذه القضية القرآنية العظيمة. هناك العديد من العقبات في طريق تحقيق هذا الهدف. خلقت العوامل العرقية والدينية، إلى جانب القومية، فجوات عميقة بين المجتمعات الإسلامية. نظام الهيمنة بقيادة الولايات المتحدة لقد استثمر في هذه الفجوات، ومن خلال تفعيلها، منع الوحدة السياسية للعالم الإسلامي. على الرغم من هذه العقبات، تمكنت الثورة الإسلامية، مع تطور هوية خاصة تعرف باسم المقاومة، من دمج مجموعة من الجهات الحكومية وغير الحكومية حول محور المقاومة وتشكيل مجال جيوسياسي وجيوثقافی جديد. تستخدم هذه الورقة المنهج التحليلي التوضيحي وتستخدم موارد المكتبة لأثناء فحصه لعملية بناء هويات المقاومة وكيفية تشكيل تشيان الجيوسياسي والجيوثقافی، درس الفرضية القائلة بأن “هوية المقاومة حولت مفهوم مواطن المقاومة كبديل لمفهوم المواطنة الوطنية في الجغرافيا السياسية والثقافیة للمقاومة”.
الكلمات المفتاحية
الأمة الإسلامية، هوية المقاومة، الجغرافيا السياسية للمقاومة، الجغرافیا الثقافیة للمقاومة، مقاومة المواطن
– قرآن كريم
– آشوری، داریوش (۱۳۸۶) دانشنامه سیاسی، چ ۱۴، تهران: انتشارات مروارید
– احمدی، سیدعباس و محمود واثق و مسعود جاسم‌نژاد (۱۳۹۱) ژئوپلیتیک شیعه و ارتقای جایگاه ایران در خاورمیانه پس از انقلاب اسلامی، فصلنامة پژوهش‌های جغرافیای انسانی، تابستان ۹۱
– البنا، حسن (۱۹۴۵) العروبه والاسلام، دوهفتهنامه اخوانالمسلمین، ش۱۸
– پايك، جان (۱۳۹۱) فرهنگ اصطلاحات فلسفه سياسي، ترجمه سيد محمدعلي تقوي و محمدجواد رنجكش، چ ۱، تهران: نشر مركز
– پاشاپور، حميد (۱۳۸۲) نهضت‌هاي اسلامي، بازيگران جديد نظام بين‌الملل، تهران: مؤسسه مطالعات انديشه‌سازان نور
– پوراحمدي، حسين (۱۳۸۹) اسلام و روابط بين‌الملل، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)
– جوادي ارجمند، محمدجعفر و محسن توكليان و ناهيد قمريان نصرآبادي (۱۳۹۳) بررسي نقش هويت قومي بر امنيت پايدار: مطالعه موردي منطقه كردستان ايران (قوميت كرد)، فصلنامه تحقيقات سياسي و بين‌المللي، شماره ۲۱، زمستان ۹۳
– حافظ‌نیا، محمدرضا (۱۳۸۵) اصول و مفاهيم ژئوپليتيك، مشهد: پژوهشکده اميرکبير
– حسين، آصف (۱۳۸۷) جهان اسلام از منظرهاي سياسي مختلف، ترجمه سيد احمد موثقي، تهران: مؤسسه مطالعات انديشه‌سازان نور
– خامنه‌اي، سیدعلی (۱۳۷۲) پيام به كنگره عظيم حج، مورخ ۲۸/۲/۱۳۷۲، قابل دسترسي در:
http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2669
ـ خامنه‌اي، سیدعلی (۱۳۹۰) بيانات در نماز جمعه تهران، ۱۴ بهمن ۱۳۹۰، قابل دسترسي در:
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=18923
ـ خامنه‌اي، سیدعلی (۱۳۹۴) بيانات در ديدار مجمع جهاني اهل بيت (ع) و اتحاديه راديو و تلویزيون‌هاي اسلامي، ۲۶ مرداد ۱۳۹۴، قابل دسترسي در:
http://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1298
– خبرگزاری فارس (۱۳۹۳) نصرالله: اسرائیل ما را دوباره نیازماید، با هر تجاوزی در هر زمان و مکانی مقابله خواهیم کرد، قابل دسترسی در: http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13931110000730
– خميني، سیدروح‌الله (۱۳۵۸) سخنراني در ديدار با سفیر و هیأت سیاسی ـ نظامی پاکستانی، مورخ ۱۴/۸/۱۳۵۸، قابل دسترسي در: http://www.imam-khomeini.ir/fa/books/BooksahifeBody.aspx?id=2049
– خمینی، سیدروح‌الله (۱۳۸۰) وصیت‌نامه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
– دغاغله، عقیل (۱۳۸۶) نسبت‌سنجی هویت‌های اجتماعی و الگوهای هویت یابی در جهان امروز، راهبرد، شماره ۴۵، پائیز ۱۳۸۶
– دكميجان، هراير (۱۳۶۶) جنبش‌هاي اسلامي در جهان عرب، ترجمه حميد احمدي، تهران: انتشارات كيهان
ـ زارعان، احمد (۱۳۹۵) مقاومت در كوره بحران‌ها عيار خود را بالا برد»، عيار مقاومت (ويژه نامه روزنامه جوان)،۹ دی ۱۳۹۵
ـ زارعي، سعدالله (۱۳۹۵) «رنگ مقاومت سياسي است نه مذهبي و قومي»، عيار مقاومت (ويژه نامه روزنامه جوان)، ۹ دی ۱۳۹۵
– سیدقطب ( ۱۳۷۸) نشانه‌های راه، ترجمه محمود محمودی، تهران: نشر احسان
– شولتسه، راينهارد (۱۳۸۹) تاريخ جهان اسلام در قرن بيستم، ترجمه ابراهيم توفيق، تهران: پژوهشكده مطالعات فرهنگي و اجتماعي
– صحفی، سیدمحمد (۱۳۸۰) ژئوپلیتیک فرهنگی و مسئلة امنیت ملی، تهران: نشر شمسا
– عزتی، عزت‌الله (۱۳۸۶) ژئوپولیتیک، چاپ هفتم، تهران: سمت
– علیدادی، شهربانو (۱۳۹۰) انقلاب ایران و ژئوکالچر مقاومت در سیاست بین‌الملل (۲۰۱۱ ـ ۱۹۷۹)، فصلنامة سیاست، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دورة ۴۱، شمارة ۴
– عميدزنجاني، عباسعلي (۱۳۶۷) فقه سياسي، ج ۳، تهران: انتشارات اميركبير
– عنايت، حميد (۱۳۷۲) انديشه سياسي اسلام معاصر، تهران: خوارزمي
– فاست، لوئیس (۱۳۸۶) روابط بین‌المللی خاورمیانه، ترجمه احمد سلطانی‌نژاد، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی
– فولر، گراهام (۱۳۷۳) قبله عالم، ترجمه عباس مخبر، نشر مركز
– قهرمانپور بناب، رحمان (۱۳۸۷) بحران هویت صهیونیستی و گذر به هویت پسا صهیونیستی، پژوهشنامه سیاست خارجی، شماره ۱۰، فروردین ۸۷
– کاستلز، مانوئل (۱۳۸۴) عصر اطلاعات؛ قدرت هویت، ترجمه علي پايا، تهران: طرح نو
– گریفیتس، مارتین (۱۳۹۴) دانشنامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان، ترجمه علیرضا طیب، چ ۳، تهران: نشرنی
– گل‌محمدی، احمد (۱۳۹۲) جهانی شدن، فرهنگ، هویت، چاپ ششم، تهران: نشرنی
– گولد، جولیوس و ویلیام ل. کولب (۱۳۸۴) فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمة گروه مترجمان، به کوشش محمد جواد زاهدی، چ ۲، تهران:انتشارات مازیار
– مجتهدزاده، پيروز (۱۳۷۹) ایده‌های ژئوپلیتیک و واقعیت ایرانی، مطالعة روابط جغرافیا و سیاست در جهان دگرگون شونده، تهران: نشر نی
– مهنام، شیدا و صدیقه زارع زحمتکش (۱۳۹۱) چالش‌های اجتماعی، هویتی و ساختاری خاورمیانه (مطالعه موردی عراق)، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و ششم، شماره ۴، زمستان ۱۳۹۱
– نباتيان، محمداسماعيل (۱۳۹۳) زمينه‌هاي فكري ـ سياسي جريان بعثي ـ تكفيري داعش، قم: مجمع جهاني اهل بيت(ع)
– Brock, Gillian & Harry Brighouse (2005) The Political Philosophy of Cosmopolitanism, Cambridge Unieversity Press
– Sheikh, N.S (2003) The Politics of Islam. Pan-Islamic Foregn Policy in a World of States, London: Rutledge Curzone
