ساختار سیاسی افغانستان، رئیس جمهور و رئیس اجرایی
فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، سال هجدهم، شماره ۱، پياپي ۶۹، بهار ۱۳۹۶؛ صفحات ۱۴۹-۱۸۲
چکیده
نظام حکومتی افغانستان در تاریخ سیاسی خود همواره نظامی ناپایدار و بی‌ثبات بوده است. در طول شكل‌گیری کشور افغانستان، پشتون‌ها همواره بر کشور حکم رانده و قدرت در دست پشتون‌ها (شاخه درانی‌ها، غلزایی‌ها، بارکزی‌ها و…) متمرکز بوده است؛ اما تحولات چهار دهه اخير افغانستان به‌ويژه پس از شكست ارتش سرخ شوروي در افغانستان و شكل‌گيري دولت مجاهدين اسلامي موجب شد ساير اقوام (تاجيك، هزاره و ازبك) در كنار قوم پشتون در ساختار قدرت مشاركت داشته باشند. شايد يكي از دلايل اصلي شكل‌گيري طالبان به اين امر مرتبط باشد كه پشتون‌ها به دليل حضور ۲۵۰ ساله خود در قدرت، راضي به حضور ساير قوميت‌ها در قدرت نبودند و به همين دليل هم نظام‌هاي سياسي در افغانستان عموماً ناپايدار، شكننده و ضعيف هستند؛ به‌ويژه كه افغانستان جزو معدود کشورهایی است که نظام‌هاي سياسي مختلفی را از نظام پادشاهی، جمهوری سلطنتی و نظام کمونیستی گرفته تا دولت مجاهدین اسلامی، امارت اسلامی طالبان و نظام سکولار ـ لیبرال غربي تجربه کرده است.
با توجه به این‌که نظام ریاستی نتوانست زمینه ثبات سیاسی را در افغانستان به‌وجود بیاورد و اختلافات قومی و جناحی تشدید شد، برخي تغییر نظام سیاسی برای ایجاد توازن در ساختار قدرت ـ به نحوی که همه اقوام در قدرت مشارکت داشته باشند ـ را ضروري مي‌دانند؛ به‌ویژه که پست‌های حکومتی و کارگزاران نهادهای قدرت نه بر اساس شایستگی، بلکه بر پایه تقسیم قدرت بين دو جناح و عبور از بحران صورت گرفت.
واژگان کلیدی
ساختار سياسي، افغانستان، رئيس‌جمهور، رئيس اجرايي
عنوان مقاله [English]
Political Structure of Afghanistan; President, Executive Director
نویسنده [English]
Esmael Bagheri
چکیده [English]
Abstract
Afghanistan’s governmental System has always been infirm and unstable. During the government forming in Afghanistan, Pashtuns at all times have led the country and seized the power(Durranis, Ghiljis, Barakzaies) but the developments in the last four decades of Afghanistan, especially after the defeat of Soviet Red Army and formation of Islamic Mujahideen Government, caused other ethnic groups (Tajik, Hazara and Uzbek) alongside Pashtuns to participate in power structure of the country. Perhaps one of the main reasons of Taliban’s emergence is that the Pashtuns were not satisfied with the presence of other ethnicities in power, due to their 250-year presence, so political systems in Afghanistan are generally unstable, fragile and weak. Particularly, Afghanistan is one of the few countries experiencing various political systems; from the monarchy, the royal republic and the communist system to the Islamic Mujahedeen government, the Islamic emirate of the Taliban and the Western secular-liberal system.
Considering that the presidential system failed to create the basis for political stability in Afghanistan and even intensified ethnic and factional differences, some believe that change in political system is urgent- a change which balance power structure and provide participation to power for all ethnic groups. Especially government posts and selection of agents of power institutions did not take place on basis of merits, but on the division of power between the two factions and merely passing of the crisis.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Political Structure, Afghanistan, President, President
عنوان مقاله [العربية]
الهيكلية السياسية لأفغانستان، الرئيس و الرئاسة التنفيذية
چکیده [العربية]
الملخص
کانت الحکومة الأفغانية لاتزال في تاريخها السياسي دولة غير مستقرة. وعلى الرغم من أن البشتون بمجموعاته الدوراني والغلزاي والبارکزي كانوا يسيطرون على الحكم دائما في تاريخ تشكيل أفغانستان، قدشاركت مجموعات أخرى من الأفغان منهم الطاجيك والهزارة والأوزبك في هيكلية الدولة بجانب البشتون عقب التطورات في العقود الأربعة الأخيرة من أفغانستان، وخاصة بعد هزيمة الجيش الأحمر السوفييتي في أفغانستان وتشكيل حكومة مجاهدي خلق الإسلامية. لعل أحد الأسباب التي أدت إلى إستمرار حركة طالبان هو إنتمائهم العرقي إلى بشتون والذين حكموا ٢٥٠ عاما في السلطة ولم يقبلوا بمشاركة أعراق أخرى في السلطة. لهذا السبب نرى الأنظمة السياسية في أفغانستان غيرمستقرة وهشة وضعيفة خاصة أن أفغانستان هي جزء من الدول التي شهدت حكومات عديدة من النظام الملكي والجمهورية والنظام الشيوعي وصولا إلى الإمارة الإسلامية لمجاهدين والإمارة الإسلامية لطالبان والنظام العلماني. وأدى فشل النظام الرئاسي في الإستقرار السياسي، إلى خلافات قومية وحزبية في أفغانستان حيث يعد البعض التغيير في النظام السياسي أمرا ضروريا من أجل تحقيق التوازن السياسي ومشاركة الجميع في هيكلية السلطة. خاصة المناصب والوظائف الحكومية يتم تقسيمها بين الحزبين الرئيسيين لمرحلة مرور الأزمة دون الإعتماد على الجدارة والكفاءة.
الكلمات المفتاحية
الهيكلية السياسية، أفغانستان، الرئيس، الرئاسة التنفيذية
منابع فارسي
- ابوالحمد، عبدالحمید، «مبانی سیاست»، جلد نخست، چاپ سوم، تهران، انتشارات طوس، ۱۳۶۵٫
- احمد، نقیب‌زاده، درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: انتشارات سمت،۱۳۸۷٫
- آنتونیو جیوستوزی، افغانستان؛ جنگ، جامعه و سیاست، ترجمه اسدلله شفایی، تهران: عرفان، ۱۳۸۸٫
- ایوب آروین، «قومیت و ساختار قدرت سیاسی در افغانستان»، بي‌بي‌سي، ۲۲ دسامبر ۲۰۱۳٫
- بررسی ساختار ذهنی قدرت در افغانستان، ۶/۵/۹۳، دسترسی در:
http://isna.ir/news/86%930505022
- بی‌بی‌سی، چهارم مرداد ۱۳۹۴٫
- عباس بصیر، ساختار و ترکیب دولت آینده افغانستان، مجموعه مقالات سمینار؛ افغانستان و نظامی سیاسی ـ آینده، مجمع محققین و طلاب افغانستان، قم: نشر زلال، ۱۳۸۸٫
- سایت حوزه، «چالش‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها» روند ملت‌سازی در افغانستان، ۳۱ شهریور ۱۳۸۶، شماره ۲۱۵، دسترسی در: http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/ 40561/4874/3814/
- سايت خراسان زمين، «نکاتی درباره ویژگی‌های روان‌شناختی و نقش سیاسی و اجتماعی تاجیک‌ها در افغانستان»، ١٨ اردیبهشت ١٣٩٢، دسترسی در:
http://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=1782
- عبدالرحمن عالم، «بنیادهای علم سیاست»، نوشته بخش طبقه‌بندی حكومت‌ها.
- عبدالقیوم سجادی، «مبانی مشروعیت در حکومت آینده افغانستان»، مجموعه مقالات سمینار؛ افغانستان و نظام سیاسی آینده، جمعی از پژوهشگران، قم: نشر زلال کوثر، ۱۳۸۱٫
– عبدالقیوم سجادی، «ماهیت دینی ـ سیاسی گروه طالبان»، ۲۹ آبان ۱۳۹۲، دسترسی در:
http://alwahabiyah.com/fa/Article/View/2440/
- عبدالمجید اسکندری، نگاهی به ساختار قومی و احصائیهگیریِ کوچیهای افغانستان،١٠ فروردین ۱۳۹٣، دسترسی در: http://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=2430
- عزت‌الله عزتی، ژئوپلیتیک در قرن بیست و یکم، تهران: انتشارات سمت، ۱۳۸۰٫
- فاطمه بربری، «نگاهی به کارنامه و ویژگی‌های دولت حامد کرزی»، مجموعه مقالات برگزیده فراخوان کنگره، ۱۳۸۲٫
– علیرضا علی‌آبادی، افغانستان، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، ۱۳۷۳٫
http://dari.sputniknews/20160916/
– فرزاد رمضانی بونش، نظام سیاسی افغانستان، ریاستی یا پارلمانی؛ گفت‌وگو با حمزه واعظی کارشناس مسائل افغانستان، ۶ اسفند ۱۳۹۰، دسترسی در:http://peace-ipsc.org/fa/
- قانون اساسی افغانستان، ۱۳۸۲٫
- کورنا لورل، افغانستان، ترجمه فاطمه شاداب، تهران: ققنوس، ۱۳۸۳٫
- محمدظاهر فهیمی، «احزاب جهادی از جنگ تا سیاست: تجربه تلخ اما عبرت‌انگیز»، مندرج در كتاب «افغانستان و حکومت آینده: مجموعه مقالات برگزیده فراخوان‌کنگره»، به کوشش محمد عیسی رحیمی، تهران: مؤسسه فرهنگی راه فردای افغانستان.
- مری لوییس، گلیفورد، سرزمین و مردم افغانستان، ترجمه مرتضی اسعدی، تهران: شرکت علمی و فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۶۸.
- مصاحبه با ناصر جهانشاهی، رايزن فرهنگي سابق ايران در افغانستان، مشهد، ۱۵ آبان ۱۳۹۵٫
- وارتان گریگوریان، «ظهور افغانستان نوین»، علی عالمی كرمانی، تهران: نشر محمد ابراهیم شریعتی افغانستانی، ۱۳۸۸٫
- واعظي، حمزه، «افغانستان و سازه‌های ناقص هويت ملی»، تهران: بي‌نا، ۱۳۸۱٫
حمید احمدی، «دموکراسی انجمنی و ثبعات سیاسی در جوامع ناهمگون»، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، ۱۳۸۵٫
- واعظی، حمزه، «بحران در مجلس نمایندگان، قدرت سیاسی و خواسته‌های قومی»، دسترسی در:
http://bamyan2000.blogfa.com/post/457
– هارون امیرزاده، نگاهی به فروپاشی ساختارهای سنتی قدرت و گرایش مرکززدایی در نظام سیاسی افغانستان، ۲۲ شهریور ۱۳۹۲، دسترسی در: http://armanemili.com/detail.php?pid=3637
منابع لاتبن
– Qasim Wafayezada, Ethnic Politics and Youth Political Participation in Afghanistan, September 2015, At: https://af.boell.org/sites/default/files/151105_policy_paper_english-final.pdf.
– http://www.worldometers.info
