محور مقاومت به‌مثابه هویّت منطقه‌ای
فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، سال بیست و دوم، شماره ۳، پیاپی۸۷، پاییز ۱۴۰۰؛ صفحات۵-۳۲
چکیده
منطقه‌گرایی به‌مثابه حدّفاصل ملی‌گرایی و جهان‌گرایی در عصر حاضر از اهمیت و جایگاهی ویژه برخوردار است؛ چنان که پس از عصر وستفالیایی، ملی‌گرایی به‌عنوان عنصر اصلی شناسایی دولت‌ها شناخته شد و در عصر تکنولوژی و ارتباطات، جهانی شدن و وابستگی متقابل چنین نقشی را ایفا می‌کند. منطقه‌گرایی نوین که برگرفته از رویکرد‌های پست‌مدرنیستی و سازه‌انگارانه است، در تلاش برای تغییر توجهات و باورها در قبال منافع و مناطق تعیین‌کننده قدرت به‌شمار می‌آید. در دوره‌ای که قدرت مادی حرف اول را در مناسبات می‌زند، منطقه‌گرایی نوین در پی برجسته کردن ارزش‌ها و هنجارها و مؤلفه‌های برساخته‌انگارانه هویّتی است تا از این دریچه امکان پررنگ کردن ارزش‌های فرامادی را فراهم سازد.
بر این اساس سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که چگونه می‌توان محور مقاومت را به‌مثابه یک هویّت منطقه‌ای اثرگذار دانست؟ در پاسخ به این سؤال می‌توان گفت در منطقه‌گرایی نوین، ملاکِ انسجام و پیوند واحد‌های سیاسی، برخورداری از هویّت اجتماعی و فرهنگی مشترک است که برای کشورهای عضو محور مقاومت امری مسجل به‌شمار می‌رود؛ از‌این‌رو فاصله جغرافیایی و فقدان مرز مشترک مانعی در تحقق چنین امری نیست.
برای بررسی سؤال اصلی و فرضیه پژوهش از روش کیفی مبتنی بر تحلیل داده‌ها و برای جمع‌آوری داده‌ها از روش کتابخانه‌ای و اسنادی استفاده شده است.
واژگان کلیدی
محور مقاومت، محور سازش، انقلاب اسلامی ایران، هویت منطقه‌ای، فرصت‌ها، چالش‌ها
عنوان مقاله [English]
Axis of resistance as a regional identity
نویسنده [English]
Seyyed Mohammad Rahim Eyvazi
Ali Navazani
چکیده [English]
Abstract
Regionalism has a special importance and place as a gap between nationalism and globalism in the present age; As in the Westphalian era, nationalism was recognized as a key element in the identification of states, and in the age of technology and communication, globalization and interdependence play such a role. The new regionalism, which is derived from postmodernist and constructivist approaches, is seen as an attempt to change attitudes and beliefs towards the interests and areas that determine power. In an era in which material power is paramount in relations, modern regionalism seeks to highlight the values and norms and constructive components of identity in order to highlight transcendental values through this lens.
Accordingly, the main question of the present study is how the axis of resistance can be considered as an influential regional identity? In answer to this question, it can be said that in modern regionalism, the criterion for the cohesion and connection of political units is the existence of a common social and cultural identity, which is a matter for the states as the members of the resistance; Therefore, geographical distance and the lack of a common border do not prevent this from happening. To investigate the main question and research hypothesis, a qualitative method based on data analysis has been used and to collect data, library and documentary methods have been used.
واژگان کلیدی[English]
Keywords
Axis of Resistance, Axis of Compromise, Islamic Revolution of Iran, Regional Identity, Opportunities, Challenges
عنوان مقاله [العربية]
محور المقاومة کهوية إقليمية
چکیده [العربية]
المخلص
الإقليمية لها أهمية خاصة ومكانة باعتبارها فجوة بين القومية والعولمة في العصر الحالي؛ كما في عصر ويستفاليان، تم الاعتراف بالقومية كعنصر أساسي في تحديد الدول، وفي عصر التكنولوجيا والاتصالات، تلعب العولمة والاعتماد المتبادل مثل هذا الدور. يُنظر إلى الإقليمية الجديدة، المستمدة من مقاربات ما بعد الحداثة والبناءة، على أنها محاولة لتغيير المواقف والمعتقدات تجاه المصالح والمناطق التي تحدد السلطة. في عصر تكون فيه القوة المادية ذات أهمية قصوى في العلاقات، تسعى الإقليمية الحديثة إلى إبراز القيم والمعايير والمكونات البناءة للهوية من أجل تسليط الضوء على القيم المتعالية من خلال هذه العدسة.
وعليه، فإن السؤال الرئيسي للدراسة الحالية هو كيف يمكن اعتبار محور المقاومة هوية إقليمية مؤثرة؟ للإجابة على هذا السؤال، يمكن القول أنه في الإقليمية الحديثة، معيار تماسك الوحدات السياسية واتصالها هو وجود هوية اجتماعية وثقافية مشتركة، وهو أمر يخص الدول الأعضاء في المقاومة ؛ لذلك، فإن المسافة الجغرافية وعدم وجود حدود مشتركة، لا يمنعان من الحدوث. للتحقيق في السؤال الرئيسي وفرضية البحث، تم استخدام طريقة نوعية تعتمد على تحليل البيانات و تم استخدام أساليب المكتبات والوثائق لجمع البيانات.
الكلمات المفتاحية
محور المقاومة، محور التسوية، الثورة الإسلامية الإيرانية، الهوية الإقليمية، الفرص، التحديات
- آقابخشی، علی‌اکبر(۱۳۷۴)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
- احمدی‌سفیدان، حسین و مولود سعیدی اطهر (۱۳۹۸)، «نقش انقلاب اسلامی ایران در همگرایی جنبش‌های اسلامی منطقه با تأکید بر شیعیان یمن»، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، س ۸، ش ۲۸٫
- اختیاری‌امیری، رضا، احمد رشیدی و عبدالله سلطانیان (۱۳۹۹)، «ائتلاف دوفاکتوی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره ۹، ش ۱٫
- اخوان‌کاظمی، مسعود و حامد شاه‌ملکی (۱۴۰۰)، «مؤلفه‌های مقاومت در فرهنگ سیاسی جنبش انصارالله یمن»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره ۱۰، ش ۱٫
- باقری‌دولت‌آبادی، علی و مهدی بیگی (۱۳۹۹)، «انقلاب اسلامی ایران و تأثیرات آن بر مؤلفه‌های قدرت نرم حزب‌الله لبنان»، پژوهشنامه تاریخ، سیاست و رسانه، س ۳، ش ۲٫
- باقری‌نژاد، سید اصغر و بهزاد قاسمی (۱۴۰۰)، «نقش تفکر انقلاب اسلامی و محور مقاومت در قبال سوریه براساس نظریه استفان والت»، نشریه علمی مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، س ۲۰، ش ۹۱٫
- بیانات مقام معظم رهبری، قابل دسترس در khmenei.ir.
- تلاشان، حسن (۱۳۹۱)، «انقلاب اسلامی ایران و تأثیر آن بر تحولات ژئوپلیتیک شیعه در یمن»، فصلنامه شیعه‌شناسی، س ۱۰، ش ۴۰٫
- ثقفی‌عامری، ناصر(۱۳۸۵)، مجموعه مقالات همایش عراق جدید و تغییرات ژئوپلیتیک، راهبرد.
- جعفری، علی‌اکبر(۱۳۹۱)، «تبیین عوامل و اهداف استراتژیک میان آمریکا و اسرائیل در منطقه خاورمیانه»، فصلنامه ژئوپلیتیک، دوره هشتم، ش ۲٫
- چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان.
- درخشه، جلال و علیرضا بیگی (۱۳۹۵)، «کارآمدی حزب‌الله لبنان در دستیابی به مقبولیت اجتماعی و مشروعیت سیاسی»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلامی، س ۶، ش ۴٫
- درویشی‌سه‌تلانی، فرهاد و حامد فیاضی (۱۳۹۵)، «بررسی سازه‌انگارانه و نئورئالیستی روابط راهبردی ایران و سوریه( ۲۰۱۵ـ۱۹۷۹)»، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، س ۱۰، ش ۳۵٫
- دهقانی‌فیروزآبادی، جلال(۱۳۸۹)، «تحوّل در نظریه‌های منطقه‌گرایی»، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره ۳، ش ۱٫
- رسولی‌ثانی‌آبادی، الهام(۱۳۹۰)، «مبانی بیناذهنی هویّت جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، س ۱۴، ش ۷٫
- روحی‌دهبنه، مجید(۱۳۹۳)، «مفهوم‌سازی همگرایی و منطقه‌گرایی در روابط بین‌الملل از منظر سازه‌انگاری (مطالعه موردی: اتحادیه اروپا)»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره ۴، ش ۱۳٫
- سایت یورونیوز، «فرمانده حشد الشعبی: استفاده از تجربه سپاه را وظیفه خود می‌دانیم»، تاریخ انتشار ۸/۸/۲۰۲۱، قابل دسترس در dw.com/fa.
- سرخیل، بهنام(۱۳۹۷)، «تحقّق منطقه‌گرایی نوین در آفریقا از منظر سازه‌انگاری»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره هشتم، ش۴٫
- سمیعی اصفهانی، علیرضا، مهدی محمدی عزیزآبادی و جاسب نیک فر (۱۳۹۴)، «ژئوپلیتیک هویّت و تأثیر آن بر راهبرد امنیتی ایران و عربستان در تحولات یمن»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، س ۵، ش۲٫
- شکرزاده چهاربرج، رضا و احسان جعفری‌فر (۱۳۹۷)، «بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر شیعیان یمن»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی انقلاب اسلامی، س اول، ش ۴٫
- صدیق، میرابراهیم (۱۴۰۰)، «تأثیر انقلاب اسلامی و دیدگاه‌های امام‌خمینی(ره) بر جنبش‌های اسلامی عراق»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی انقلاب اسلامی، س ۲، ش ۳٫
- طاهری کل‌کشوندی، مسلم و محمود تقی‌زاده داوری (۱۳۹۴)، «رویکرد جریان‌های شیعی عراق به تحولات نوین کشور»، فصلنامه شیعه‌شناسی، س ۱۲، ش ۴۸٫
- طاهری، سیدمهدی(۱۳۸۸)، «تأثیرات انقلاب اسلامی بر شیعیان لبنان با تأکید بر جنبش حزب‌الله»، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، ش ۲٫
- عباسی، مجید و سعید گلچین (۱۳۹۴)، «انقلاب اسلامی ایران و ژئوپلیتیک تشیع در یمن: از هویت‌یابی تا بیداری اسلامی»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، س ۱۸، ش ۶۹٫
- عسکری‌کرمانی، محمد و حسن معین‌آبادی بیدگلی (۱۴۰۰)، «بررسی مجموعه امنیتی خاورمیانه و شناخت ائتلاف‌ها و تهدیدها با تأکید بر نقش ائتلاف محور مقاومت در مناسبات آن مجموعه»، فصلنامه مطالعات بیداری اسلامی، س ۱۰، ش۲٫
- علیخانی، مهدی(۱۳۹۶)، «هویّت‌گرایی در سیاست خارجی عربستان سعودی و پیامد‌های منطقه‌ای آن»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، س ۱۴، ش ۳٫
- عیوضی، محمدرحیم(۱۳۹۱)، انقلاب اسلامی و ریشه‌های تاریخی آن، تهران: دانشگاه پیام نور.
- فتحی، محمدجواد، الهام رسولی ثانی‌آبادی و میلاد خسروی‌نژاد (۱۳۹۷)، «مطالعه تطبیقی تأثیر تحولات سوریه و عراق بر سیاست منطقه‌گرایی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، ش ۳۶٫
- قاسم، شیخ نعیم(۱۳۸۳)، حزب‌الله لبنان، ترجمه محمدمهدی شریعتمدار، تهران: اطلاعات .
- قانون اساسی عربستان سعودی.
- کریمی، ابوالفضل(۱۳۹۶)، «نقش جمهوری اسلامی ایران در هویّت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ماهنامه پژوهش ملل، دوره دوم، ش ۲۰٫
- لیک، دیوید و پاتریک مورگان (۱۳۸۱)، «نظم‌های منطقه‌ای، امنیت‌سازی در جهانی نوین، رهیافت سیستمی به مجموعه‌های امنیتی منطقه‌ای»، ترجمه سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی.
- محمدی، سامان و مهدی ذاکریان (۱۳۹۹)، «نقش هویّت در شکل‌دهی به هدایت سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه»، فصلنامه علمی مطالعات روابط بین‌الملل، س ۱۳، ش ۵۰٫
- محمودی‌رجا، سیدزکریا، علی باقری دولت‌آبادی و بهنام راوش (۱۳۹۷)، «بررسی محور مقاومت و آینده نظام سلطه با استفاده از نظریه نظام جهانی»، دوفصلنامه مطالعات بیداری اسلامی، س ۷، ش ۱۴٫
- مسعودنیا، حسین و حسین توسلی (۱۳۹۱)، «بازخوانی جنبش شیعی الحوثی در یمن»، مطالعات سیاسی جهان اسلامی، س اول، ش ۳٫
- موسوی، سید محمد و محسن باقری‌فر (۱۳۹۴)، «نظریه سازه‌انگاری و بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر جنبش انصارالله و انقلاب یمن»، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی انجمن علمی انقلاب اسلامی ایران، س ۱۴، ش ۱۴٫
- میررضوی، فیروزه(۱۳۹۲)، دشمنان دوست‌نمای خاورمیانه، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
- نجاتی، سیدعلی(۱۳۹۳)، «رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال تحوّلات نوین خاورمیانه»، فصلنامه سیاست، س اول، ش ۱۴٫
- هاشم‌پور، پیروز، علی‌محمد حقیقی و غفار زارعی(۱۴۰۰)، «هویّت‌بخشی انقلاب اسلامی ایران به محور مقاومت اسلامی(مطالعه موردی: حزب‌الله لبنان)»، فصلنامه سپهر سیاست، س ۸، ش ۲۷٫
Abdo, Geneive (2013), “The New Sectarianism: The Arab Uprisings and The Rebirth of the Shia’a Sunni Divide”, The Saban Center for Middle East Policy at Brookings, Analysis Paper, No. 29.
Adler, Emanuel and Michael Barnett (1998), “A Frame Work for the Study of Security Communalities”, In Security Communalities, Cambridge: Cambridge University Press
Colucci, Lamont (2018), “Beware Iran’s ‘Axis of Resistance'”, at: usnews. com, Feb. 23.
Fischer, Markus (2006), Culture and Foreign Politics, The Limits of Culture; Islam and Foreign Policy, Brenda Shaffer ed. MIT Press.
Hopf, Ted (1998), “The Promise of Constructivism in International Relations Theory”, International Security, Vol. 23, No. 1.
Luomi, Mari (2008),”Sectarian Identities or Geopolitics? The Regional Shia-Sunni Divide in the Middle East”, The Finnish Institute of International Affairs Kruunuvuorenkatu, Available at: https://www. files.ethz.ch/ isn/48033/ 08_Sectarian_Identities_or_Geopolitics.pdf
Raagmaa, Garri (2001), “Regional Identity and Social Capital in Regional Economic Development and Planning”, Available at: http://www-sre.wu.ac.at/ersa/ ersaconfs/ ersa01/papers/full/194.pdf
Stein, Ewan (2017), Ideological Codependency and Regional Order: Iran, Syria, and the Axis of Refusal, Published online by Cambridge University Press, Available at: file:///D:/Downloads/ideological-codependency-and-regional-order-iran-syria-and-the-axis-of-refusal.pdf
Wendt, Alexander (1999), Social Theory of International Politics, Cambridge: Cambridge University Press.
worldpopulationreview.com/countries
cfr.org/sunni-shia-divide
state.gov/reports/2020-report-on-international-religious-freedom
