ساختار دیوبندیه در شبه قاره هند

فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، سال هجدهم، شماره ۴، پياپي ۷۲، زمستان ۱۳۹۶؛ صفحات ۱۴۹-۱۷۶

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده :

* مهران شیرازی

*دانشجوی دوره دکتری جغرافیای سیاسی، پژوهشگر مسائل منطقه‌ای

چکیده

مذهب حنفی در شبه قاره دو گروه عمده پیرو دارد. دیوبندیّه و بریلوی‌. از نظر جمعیّت و کثرت پیروان بریلویّه کاملاً در اکثریّت هستند ولی از نظر انسجام و برنامه منظم درسی دیوبندی‌ها از انتظام و انسجام بیشتری برخوردارند. جریان دیوبندی در دوره‌ی پیش از تجزیه‌ شبه‌قاره جریان ریشه‌داری بود و علمای بزرگی را تربیت کرد. بعد از تجزیه شبه‌قاره هند و تمرکز مسلمانان در پاکستان، مرکزیت اصلی این جریان به پاکستان منتقل شد و بین دیوبندیسم و وهابیسم ارتباط تنگاتنگی برقرار شد. هر چند که میان دیوبندیه و وهابیت از نظر اعتقادی اختلافات عمیقی وجود دارد اما دريافت كمك‌هاي مالي و تسليحاتي مدارس مذهبي ديوبندي از جریان وهابیت‌، دیوبندیه را متأثر از وهابیت ساخته است، ميان آنچه امروز به ویژه در پاکستان به نام جریان دیوبندی معروف است با جریانی که پیش از تأسیس این کشور در هند به این نام خوانده می‌شد، تفاوت‌هایی وجود دارد. در حال حاضر دیوبندیه در جامعه پاکستان از ادبیات سلفی تغذیه و به صورت سلسله مراتبی عمل می‌نماید و در مقابل «غیر» که نوعاَ مذاهب و اقوام دیگر هستند، موضع خشن و یکپارچه دارد.

واژگان کلیدی

دیوبندیه، شبه قاره هند، پاکستان، سلفیت، وهابیت

عنوان مقاله [English]

Deobandis structure in the Indian subcontinent

نویسنده  [English]

Mehran Shirazi

چکیده [English]

Abstract

Hanafi’s religion in the subcontinent has two main groups of followers: Deobandi and Brilavi. In terms of population and plurality, Brilavi’s followers are quite in the majority, but in terms of coherence and regular curricula, Deobandi are more disciplined and more coherent. The Deobandi stream in the pre-decay period of the disintegrations of subcontinent was a rooted movement and raised great scholars. After the disintegrations of the Indian subcontinent and the concentration of Muslims in Pakistan, the main center of this flow was transferred to Pakistan, and a close relationship was established between Deobandism and Wahhabism. Although there is a deep disagreement between Deobandism and Wahhabism, but receiving financial assistance by Deobandi’s school from the Wahhabi flow has caused Deobandi to be affected by Wahhabism. There is a difference between what today is known as Deobandi in Pakistan, with the flow that was called before the establishment of this country in India. Currently, Deobandi in the Pakistani community feeds from Salafi literature and acts in a hierarchical way and in front of the “other”, which is typically religious and other ethnic groups have Harsh and united position.

واژگان کلیدی[English]

Keywords

Deobandi, the Indian subcontinent, Pakistan, Salafism, Wahhabis

عنوان مقاله [العربية]

هيكلية الديوبندية في شبه القارة الهندية

چکیده [العربية]

الملخص

تتبع مجموعتا الديوبندية والبريلوية المذهب الحنفيّ في شبه القارة الهنديّة. أتباع البريلوية هم الأغلبية من حيث العدد، ولكن من حيث التماسك والمناهج التعليمية، فإن الديوبندية هم أكثر انضباطا وأكثر تماسكا. كانت الفرقة الديوبندية تيارا متجذرا قبل تقسیم شبه القارة الهندية حيث خرجت هذه المدرسة الكثير من العلماء. بعد تقسيم شبه القارة الهندية وتركيز المسلمين في باكستان، انتقل هذا التيار إلى باكستان و نشأت علاقة وثيقة بين الديوبندية والوهابية. هناك اختلافات جذرية موجودة اليوم بین تيار الديوبندية السائد في باكستان والتيار الذي كان يسمى قبل تأسيس باكستان. حاليا، تيار الديوبندية يعمل بطريقة التسلسل الهرمي في المجتمع الباكستاني ويتّبع الفكر السلفي كمرجع ولديه مواقف شديدة وخشنة تجاه التيارات والمخالفة له فكريا.

الكلمات المفتاحية

الديوبندية، شبه القارة الهندية، باكستان، الوهابية، السلفية

منابع فارسی

ـ احمدی‌منش، محمد (۱۳۹۲)، «نگاهی به تاریخ مکتب دیوبندی، از آغاز تا امروز»، نشر مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي، قابل دسترس در سايت: http://ical.ir/index.php       

ـ بوالمکرم بن عبدالجلیل (۲۰۱۱)، لإمام محمدبن عبدالوهاب بین مؤیدیها و معارضیها فی شبه القارة الهندیة،

ـ دکتر نوذر شفیعی (۱۳۹۲)، «ریشه خشونت‌های پاکستان در دیوبندیسم و وهابیسم»، سايت پيام آفتاب، قابل دسترس در:      http://www.payam-aftab.com/fa/news/220

ـ شاه ولی‌الله دهلوی (۱۱۷۰ ق)، ازالة الخفاء فی خلافة الخلفاء

ـ گفت‌وگو با پژوهشگر ارزشمند جناب اجرالدین اقبال مدیر روزنامه «هیواد» افغانستان

  • سربازي، عبد الرحمان (۱۳۹۴)، عقايد اهل سنت و جماعت در رد وهابيت و بدعت، مدرسه علميه چابهار
  • طیب، مولانا محمد (۱۳۸۵)، تاریخ دارالعلوم دیوبند ـ مولانا محمد طیب، دارالاشاعات کراچی
  • طیب، مولانا محمد (۱۹۸۸)، علماء دیوبند کا دینی رخ اور (و) مسلکی مزاج، اداره اسلامیات لاهور

ـ علیزاده موسوی، سید مهدی (۱۳۸۹) سلفی‌گری و وهابیت، دفتر تبلیغات اسلامی، قم.