سخن ناشر

«ایران به یک قدرت منطقه‌ای غیرقابل انکار تبدیل شده است.» این جمله توسط بسیاری از تحلیل‌گران، سیاست‌مداران و رسانه‌ها در سراسر جهان بارها تکرار شده است. عمده‌ترین بخش چنین تحلیل‌هایی، بر این مسئله تأکید می‌کند که ایران در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، با اتکا به قدرت و توانمندی‌های داخلی خود و همچنین پیگیری یک سیاست خارجی موفق در سطح منطقه و جهان که بخش مهم آن به مقابله با سیاست‌های آمریکا مرتبط می‌شود، به یک قدرت غیرقابل انکار در سطح منطقه تبدیل شده است.

قدرت، مفهوم محوری در اندیشه سیاسی و منطق حاکم بر روابط بین‌الملل است. اعمال قدرت به معنای توانایی تغییر اراده دیگران، متضمن حیات سیاسی و امنیت ملی یک کشور است. در واقع داشتن امکان مادی برای اجبار دیگران به اطاعت و نیز داشتن توانایی‌های معنوی برای نفوذ بر سایر کشورهاست که می‌تواند منافع ملی و ارزش‌های اساسی کشور را تأمین کند. زمانی که ملتی از ابعاد گوناگون قدرت و ابزار اعمال آن بی‌بهره باشد، بی‌تردید در نظام جهانی به عنوان کشوری حاشیه‌ای مورد چپاول و تجاوز کشورهای قدرتمند قرار می‌گیرد. از سوی دیگر تأکید بر مفهوم محوری قدرت، به معنای ضدیت با اخلاق و نیز تمرکز بر ابعاد سخت و خشونت‌آمیز قدرت نیست؛ به‌خصوص که در منطق اسلامی و ایرانی، قدرت سیاسی به عنوان ابزاری برای تغییر نظام‌های ظالمانه موجود، به نظام فطری و الهی در نظر گرفته شده است. از طرف دیگر ابعاد قدرت با توجه به مبانی دینی، بسیار فراتر از ابزارهای قدرت مادی است. بنابراین جمهوری اسلامی ایران با اتکا بر آموزه‌های دینی خود لزوماً بایستی اولاً، به دنبال تغییر نظام بین‌الملل مبتنی بر سلطه و ارائه یک بدیل اخلاقی و فطری برای آن باشد و ثانیاً، این هدف را با تکیه بر کسب قدرت با توجه به همه عناصر و ابعاد آن محقق سازد. این آموزه‌ها البته با ضرورت‌های عینی جهان معاصر نیز بسیار همخوانی دارد؛ زیرا کشورها با کوله‌باری از عناصر گوناگون قدرت مادی، نظامی، فرهنگی، اقتصادی و … در عرصه نظام بین‌الملل حضور می‌یابند.

در روابط بین‌الملل کشوری به عنوان یک قدرت منطقه‌ای شناخته می‌شود که در یک ناحیه جغرافیایی دارای شاخص‌ها و معیارهای قدرت است. برخی از قدرت‌های منطقه‌ای صرفاً محدود به منطقه‌ای که در آنجا قرار گرفته‌اند، هستند و برخی دیگر در ابعاد جهانی به ایفای نقش می‌پردازند. اگرچه معمولاً فرایند ظهور قدرت‌های منطقه‌ای، تدریجی است و امکان دارد چند دهه به طول بیانجامد، اما گاهی نیز حوداث و رخدادهایی باعث برجسته شدن نقش یک کشور در تحولات منطقه‌ای و جهانی می‌شود.  

در این بین جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری مستقل که دارای سیاست خارجی مبتنی بر اصول و ارزش‌های انقلاب اسلامی است، یکی از بازیگران مهم در عرصه جهانی به شمار می‌آید که در سال‌های اخیر به جایگاه و منزلت یک قدرت منطقه‌ای ارتقا یافته است. بی‌شک در تبدیل ایران به قدرت منطقه‌ای و بین‌المللی، عناصر و مؤلفه‌های مختلفی نقش داشته‌اند که هر یک از آنها قابل بحث و بررسی‌ است.

مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور به منظور بازخوانی و شناسایی دقیق عناصر تأثیرگذار بر قدرت منطقه‌ای ایران اقدام به انتشار کتابی با عنوان «دامنه دماوند؛ راز قدرت منطقه‌ای ایران» کرده است. در این کتاب تلاش شده عوامل مؤثر بر قدرت منطقه‌ای ایران در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی مورد بررسی قرار گیرد. مطالعه کتاب حاضر می‌تواند ضمن تبیین و تشریح ابعاد مختلف قدرت منطقه‌ای ایران، تصویر روشنی از عناصر و مؤلفه‌های تأثیرگذار بر آن ارائه دهد. همچنین کتاب حاوی چشم‌اندازی برای قدرت منطقه‌ای ایران است. امید است مطالعه این کتاب مورد توجه خوانندگان و علاقه‌مندان حوزه سیاست خارجی ایران و مسائل منطقه غرب آسیا قرار گیرد.