سخن ناشر

با آغاز بحران و سپس جنگ در سوریه و عراق، این خط تحلیلی رواج یافت که ژئوپلیتیک محور مقاومت به سرعت در حال تقطیع جغرافیایی از پشت مرزهای جمهوری اسلامي ايران تا دریای مدیترانه و سپس مرزهای سرزمین‌‌های اشغالی است. براساس این تقطیع، جمهوری اسلامي ايران در مرزهای خود محصور مي‌شد و سرنوشت سوریه و بقای حزب‌الله لبنان نیز در ‌‌هاله‌اي از ابهام قرار مي‌گرفت. این روند نظری با سقوط یک شبه موصل در خرداد ۱۳۹۳، راهبرد آینده اعضای محور مقاومت را تحت تأثير تقطیع جغرافیایی قرار می‌داد که طی آن موضع تهاجمی به رژیم صهیونیستی، به دفاع وجودی تغییر می‌یافت و خطوط جبهه مقاومت در یک جنگ مذهبی‌ در جغرافیای جهان اسلام محصور می‌ماند.

هر چند مبنای این تحلیل واقعیت‌های میدانی بود، اما تهدیدی که ظاهراً در حال محدود‌کردن همه‌جانبه محور مقاومت بود، بستر زایش فرصتی بی‌بدیل شد که نه‌تنها شکاف‌های ژئوپلیتیک در جغرافیای محور مقاومت را ترمیم کرد، بلکه بعد از مدت کوتاهی باب تحلیل جدیدی را درباره تغییر موازنه قدرت به نفع محور مقاومت در این جغرافیا گشود.

بر این اساس فروپاشی یک‌‌شبه امنیتی در عراق، به ایجاد شبکه‌ای از گروه‌های عراقی انجامید که تا پیش از آغاز بحران، به دلیل چالش‌های متعدد، فرصتی برای ظهور نداشتند. این شبکه با نام «حشد شعبی» و وام‌گرفتن از الگوی بسیج نیرو در ایران، به ادبیات جدیدی شکل داد که عراق را در حال حرکت سریع به سمت نسخه‌برداری از الگوی تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در ایران توصیف مي‌کرد.

به این ترتیب خط تحلیلی جدیدی به وجود آمد که حشد شعبي را به عنوان «نیروی سوم» در عراق ارزیابی مي‌کرد. هسته مرکزی و پیرامونی این نیرو از یک‌سو بر بنیان عقیدتی پیروی از ولایت فقیه استوار بود و از سوی دیگر دارای ارتباط مستشاری با نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ‌بود. چنین وضعیتی به معنی آغاز چالشی عمده برای ایالات متحده آمريکا بود که به فاصله کوتاهی بعد از آغاز بحران دست‌ و پاگیر برای مقاومت، شاهد برسازی شاکله جدیدی در آن بود که هم با ویژگی‌های بحران جاری وفق داده شد و هم در چارچوب مأموريت‌های تعریف‌شده در قالب محور مقاومت عمل مي‌کرد.

این وضعیت، مولد راهبرد جدیدی در ایالات متحده آمريکا بود که درباره ساخت نسخه دیگری از حزب‌الله لبنان در عراق هشدار مي‌داد و تأکيد داشت در صورت ادامه روند موجود‌، موازنه قدرت به سرعت و به شکلی غیرقابل بازگشت، به نفع محور مقاومت تغییر خواهد کرد. بنابراين به سرعت توصیه‌ای راهبردی مبنی بر اولویت دادن به مقابله با حزب‌الله‌سازی در عراق‌ به دولت ایالات متحده آمريکا ارائه شد و اجرای تاکتیک‌‌هایی در دستور کار قرار گرفت که نتیجه آن ایجاد چالش‌‌های پیچیده و همه‌جانبه برای حشد شعبی بود.

با این وصف و به موازات شکل‌گیری این روند پر فراز و نشیب، مؤسسه مطالعات راهبردی اندیشه‌سازان نور‌، طی سال ۱۳۹۴‌، اقدام به اجرای طرح‌‌های پژوهشی نمود که با تمرکز بر موضوع حشد شعبي، به روندسازی از شواهد عینی حول این موضوع و بررسی چالش‌‌های پیش روی آن پرداخت. هرچند وزن هر اثری پس از قرار گرفتن در بوته نقد مشخص مي‌شود، اما مسلما‌ً پژوهش و تولید ادبیات نظری درباره موضوعات جدید و جاری، که بخش عمده‌اي از شواهد عینی مرتبط با آن‌ همچنان در‌ ‌هاله‌اي از تردید و ابهام قرار دارند‌، متکی به جسارت و استواری است. بر این اساس مؤسسه مطالعات راهبردی اندیشه‌سازان نور بر آن شد تا با تلفیق و تلخیص، ادبیات نظری موجود را در قالب کتاب در دسترس مخاطبان قرار دهد.

در واقع، درک اهمیت موضوع، به خطرپذیری در مؤسسه مطالعات راهبردی اندیشه‌سازان نور کمک کرد تا با انتشار کتاب حاضر‌، اطلاعات‌، روند‌‌ها و تحلیل‌‌های کارشناسی تولیدشده در این مؤسسه را در اختیار مخاطبان این موضوع جذاب قرار ‌دهد‌ و شجاعانه اثر حاضر را در بوته نقد کارشناسان دیگر بگذارد.