مقدمه

سیر تطور تفکر سیاسی اهل سنت نشان می‏دهد كه اجماع به تنهایی از منابع مستقل فقه به شمار می‏رود. اجماع دارای حجیت (مشروعیت) ذاتی و مستقل در کنار کتاب و سنت است؛ بنابراين در استنباط احکام شرعی می‏تواند مورد استناد قرار گیرد. از سوی دیگر اجماع می‏تواند در مسائل مختلف و تشکیل دولت و تأسيس نظام سیاسی به گونه‏ای عمل کند که با عنوان اجماع امت قرار گيرد و حجیت و مشروعیت يابد. بنابراین اولین نتیجه‏ای که از اندیشه سیاسی اهل سنت به خصوص اجماع گرفته می‏شود، این است که هرگاه امت اسلامی یا اهل حل و عقد از امت اسلامی درباره امامت و خلافت فردی اجماع و اتفاق نظر دارند، فرد به عنوان امام و خلیفه اسلامی شناخته می‏شود.

برآمدن حسن البنا، مرشد و رهبر اخوان‌المسلمين، در فرایند تأسيس نظام سیاسی مبتنی بر اندیشه سیاسی اهل سنت نقشي شگرف دارد. بنيان اصلي آموزه‌هاي اخوان‌المسلين دست‌کم در بدو تأسيس در سال ۱۹۲۸ توسط حسن‌ البنا مبتني بر اين برداشت بود که اسلام نه تنها به عنوان يک دين، بلکه به عنوان نظامي جامع با همه جنبه‌هاي زندگي اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي انسان سروکار دارد. از اين رو طبيعي بود که اخوان‌المسلمين از همان آغاز «تأسيس دولت اسلامي و پياده کردن شريعت اسلامي» را به عنوان هدف اصلي دنبال كند. با دقت در انگاره‌هاي جمعیت اخوان‌المسلمين به خوبي ماهيت و هدف آن مشخص مي‌شود؛ چنان که حسن البنا اعلام کرد فقط اسلام مي‌تواند همه مشکلات کشورهاي مسلمان را حل کند و از اين منظر تلاش براي ايجاد دولتي اسلامي و تأسيس نظام سیاسی، وظيفه‌اي مذهبي است. وي منابع اساسي تعاليم اسلامي را قرآن و سيره رسول اکرم(ص) مي‌دانست و تأکيد داشت مردم با تکيه بر اين دو به سعادت دست مي‌يابند. البته رويکردهاي عملي اصلاحی ـ انقلابي حسن البنا در ضرورت تمسک به اسلام، بازگشت به اسلام اصيل را در بطن خود داشت که به تمامي عرصه‌هاي زندگي انسان توجه دارد.

بنیان‌گذار نهضت معتقد بود هدف اسلام برپايي حکومت اسلامي و استقرار عدالت در جامعه است و بدون ورود به سياست، دين نمي‌تواند به اهداف اصيل خود دست يابد. اگر ملت‌ها قصد دارند رستگار شوند، بايد قوانين اسلامي را با تأکيد بر ارزش‌هاي اسلامي اجرا كنند و اگر دين رسمي کشور اسلام است، تمام مسائل کشور بايد اسلامي باشد و همه نهادهاي حکومتي بايد قدرت خود را از اسلام بگيرند. وي اخوان‌المسلمين را جنبشي براي اصلاح و بازسازي فکري ‌ـ عملي جامعه و نهضتي براي بازگشت به اسلام واقعي و استقرار کامل جامعه اسلامي مي‌دانست و تأکيد ايدئولوژيک جنبش را بر جهان‌شمولي اسلام، بازگشت به اسلام واقعي و عملي بودن تحقق نظام اسلامي در همه مکان‌ها و زمان‌ها قرار مي‌داد. سخنان وي که اخوان‌المسلمين خواستار انقلاب نيست، به حکومت مصر اين اميدواري را مي‏داد که اخوان قصد ندارد براي دستيابي به اهداف خود به خشونت متوسل شود. اما هم‌زمان برخي اعضاي جوان اخوان در مسير تحول فکري و سياسي برگرفته از انديشه‏هاي سيد قطب و ديگران استفاده کردند و ريشه همه مشکلات را در نوع سيستم حکومتي مصر دانستند و خواستار سرنگوني آن بودند. …