واکاوی ملی‌گرایی عربی در سوریه و نسبت آن با تفکر مقاومت

فصلنامه مطالعات راهبردي جهان اسلام، سال بیست و یکم، شماره ۴، پياپي ۸۴، زمستان ۱۳۹۹؛ صفحات ۱۳۹-۱۵۸

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده :

* محمد کمالی گوکی

* استاد دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

سوریه به عنوان یکی از ستون‌های محور مقاومت در چند دهه اخیر، همواره مورد توجه قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی بوده است. نظام سیاسی این کشور که در دست حزب بعث می‌باشد، از مبانی فکری ملی‌گرایی و سوسیالیسم بهره می‌برد. این مبانی فکری، در تفکر مقاومت که برآمده از اندیشه دینی است، جایگاهی ندارد. از این رو عدم همخوانی میان مبانی فکری نظام سوریه و عملکرد آن در مناسبات منطقه‌ای، این مسئله را ایجاد کرده است که چه نسبتی میان ملی‌گریی عربی در سوریه و تفکر مقاومت وجود دارد؟ قرابت‌ها و غرابت‌های میان تفکر ملی‌گرایی در سوریه با تفکر مقاومت وجود دارد که آگاهی از آ‌ن‌ها به ما در شناخت صحیح مناسبات آتی قدرت در خاورمیانه کمک می‌کند. .در این مقاله با روش اسنادی، ضمن واکاوی تفکر ملی گرایی در سوریه نسبت آن با تفکر مقاومت مورد بررسی قرار می‌گیرد.

واژگان کلیدی

ملی‌گرایی، مقاومت، سوریه، حزب بعث، استکبارستیزی.

عنوان مقاله [English]

An analysis of Arab nationalism in Syria and its relation to resistance thought

نویسنده  [English]

Mohammad Kamali Goki

چکیده [English]

Abstract

Syria, as one of the pillars of the resistance axis in recent decades, has always been the focus of regional and global powers. The political system of this country, which is in the hands of the Ba’ath party, uses the ideological foundations of nationalism and socialism. These intellectual foundations have no place in the thought of resistance that arises from religious thought. Thus, the discrepancy between the ideological foundations of the Syrian regime and its performance in regional relations has raised the question of what is the relationship between Arab nationalism in Syria and the thought of the resistance. There are similarities and differences between nationalist thinking in Syria and resistance thinking, and knowing them helps us to understand the future power relations in the Middle East. In this article, by document research method, while analyzing the nationalist thinking in Syria, its relationship with the resistance thinking is examined.

واژگان کلیدی[English]

Keywords

Nationalism, resistance, Syria, Ba’ath party, anti-arrogance.

عنوان مقاله [العربية]

تحليل للقومية العربية في سوريا وعلاقتها بالفكرة المقاومة

چکیده [العربية]

المخلص

لطالما كانت سوريا‌، باعتبارها إحدى ركائز المقاومة في العقود الأخيرة‌، محط تركيز القوى الإقليمية والعالمية. النظام السياسي في هذا البلد‌، الذي بيد حزب البعث‌، يستخدم الأسس الأيديولوجية للقومية والاشتراكية. هذه الأسس الفكرية لا مكان لها في التفكير بالمقاومة النابعة من الفكر الديني. وهكذا فإن التناقض بين الأسس الأيديولوجية للنظام السوري وأدائه في العلاقات الإقليمية أثار التساؤل عن علاقة القومية العربية في سوريا بفكر المقاومة؟ هناك أوجه تشابه و تقارن بين الفكر القومي في سوريا وفكر المقاومة، ومعرفتنا بهما يساعدنا على فهم علاقات القوة المستقبلية في الشرق الأوسط. يتناول هذا المقال المنهج الوثائقي، مع تحليل الفكر القومي في سوريا، و علاقته بالفكرة المقاومة.

الكلمات المفتاحية

القومية‌، المقاومة‌، سوريا‌، حزب البعث‌، مناهضة الاستکبار.

منابع فارسی

ـ آریـنگبرگ ولانناتزا، مارینی، «علویان ترکیه و علویان سوریه؛ شباهت‌ها و تفاوت‌ها»، ترجمه عباس‌ برومند‌ اعلم، فصلنامه تاریخ اسـلام، س ۹، ش ۳۵ و ۳۶، ۱۳۸۷‌.

ـ امام خمینی(ره)، صحیفه نور، ج۵٫

ـ امامی، مـحمدعلی، سـیاست‌ و حکومت‌ در سوریه‌، تهران‌: انتشارات‌ وزارت امور خارجه، ۱۳۷۶٫

ـ بنی‌هاشم، مـیرقاسم، فرایند ملت‌سازی‌ در‌ خاورمیانه، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات‌ بین‌المللی‌ ابرار‌ معاصر‌ تـهران، ۱۳۸۱٫

ـ دهقانی فیروزآبادی، گفتمان مقاومت: واقعیت یا رؤیا،۱۳۹۱، سایت:

http://zionism.pchi.ir/show.php?page=contents&id=6025

ـ شهرام نیا، امیر مسعود، «تعامل و تقابل ملی‌گرایی و اسلام‌گرایی در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران»، پژوهش‌های راهبردی سیاست، س ۲،۱۳۹۲٫

ـ عالم، عبدالرحمن، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی، ۱۳۸۶٫

ـ علیزاده طباطبایی، سید موسی، سوریه‌، تـهران‌: دفـتر مـطالعات سـیاسی و بـین‌المللی وزارت امور خارجه،۱۳۸۷ .

ـ عنایت، حمید، سیری در اندیشه سیاسی عرب، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۹۴٫

ـ عنایت، حمید، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، تهران: خوارزمی،۱۳۹۲٫

ـ منوچهری، عباس، فراسوی رنج و رؤیا، روایتی پارادایمی از اندیشه سیاسی، تهران: پژوهشگاه تاریخ اسلام، ۱۳۹۵٫

ـ نجفی، موسی، نظریه تمدنی بیداری اسلامی، اصفهان: آرمان،۱۳۹۳٫

منابع انگلیسی

– Antonius, George,The Arab Awakening: The Story of the Arab National Movement, Philadelphia, 1939.

– Choueir,Youssef M., Arab Nationalism: A History Nation and State in the Arab World, Blackwell Published, 2000.

– Devlin, John F. The Ba’th Party: A History from its Origins to 1966 (2nd ed.), Hoover Institution Press, 1975.

– Federal Research Division, Syria: A Country Study, Kessinger Publishing, 2004.

– Kramer, Lloyd S., Nationalism in Europe and America , University of North Carolina Press, 2017.

– Roberts, David, The Ba’th and the Creation of Modern Syria, Routledge, 2013.

– Sluga,Glenda, Internationalism in the Age of Nationalism, University of Pennsylvania Press, 2013.

سایت‌ها

https://www.merriam-webster.com/dictionary/nationalism